تهیه پروتکل ریزازدیادی و تکثیر دورقم مهم فندق (Corylus avellana L.)
صاحب اثر: سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
نوع محتوی: طرح پژوهشی
زبان: فارسی
استان موضوع گزارش: البرز
شهر موضوع گزارش: کرج
شناسه ملی سند علمی: R-1092809
تاریخ درج در سایت: 27 بهمن 1397
دسته بندی علمی: علوم کشاورزی
مشاهده: 242
تعداد صفحات: 82
سال انتشار: 1391
نسخه کامل طرح پژوهشی منتشر نشده است و در دسترس نیست.
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
چکیده طرح پژوهشی:
فندق (Corylus avellana L.) متعلق به خانواده Betulaceae گیاهی خزاندار تک پایه و خود نابارور (خود عقیم) است و یکی از محصولات مهم آجیلی است که علاوه بر مصرف آن به عنوان آجیل به طور گسترده ای در شیرینی سازی و تولید مواد آرایشی استفاده می شود. فندق هم به لحاظ تولید میوه و هم به عنوان گیاهی زینتی در زیباسازی فضای سبز پارک ها استفاده می شود. ایران هشتمین کشور مهم تولید کننده فندق جهان است و متوسط عملکرد تولید فندق در ایران حدود یک تن در هکتار است که رکورد بسیار پایینی است. در سال های اخیر گسترش سطح باغات فندق در کشور مورد توجه بوده و افزایش چشمگیری داشته است. تکثیر و توزیع ارقام برتر و منتخب به میزان کافی و بطور سریع می تواند علاوه بر تامین تقاضای فزاینده موجود به نهال فندق وکمک به برنامه های توسعه آن در کشور به ارتقای متوسط عملکرد این محصول در واحد سطح منجر شود. بذرهای فندق درختانی مشابه به گیاه مادری تولید نمی کنند و فندق بایستی به صورت رویشی و کلونی تکثیر شود. برای تکثیر آن از روش های خوابانیدن پاجوش و یا قلمه های نرم و علفی یا سخت و چوبی پیوند و ریزازدیادی استفاده می شود. روش های سنتی تکثیر فندق وقت گیر و نیروبر بوده و در سطح تجاری راضی کننده نیستند لذا روش ریزازدیادی به عنوان روش جایگزین مناسب برای روش های سنتی تکثیر فندق درنظر گرفته شده است. در این تحقیق به منظور تهیه پروتکل ریزازدیادی و فراهم کردن امکان تکثیر انبوه و تجاری دو رقم فندق به نام های فرتیل (Fertile de Cotard) و نگرت (Negert) که دارای صفات برتری بوده و نیز سازگاری خوبی با مناطق فندق کاری ایران نشان داده اند، درختان مرجع در کلکسیون ارقام فندق ایستگاه تحقیقات باغبانی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (کمال شهر) مشخص شده و از سرشاخه های سالم و فعال این درختان در طول فصل رشد نمونه تهیه و جوانه های جانبی و انتهایی آنها پس از ضدعفونی سطحی مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین در زمان مناسب از درختان فوق تعدادی پاجوش در گلدان کشت شده و در گلخانه پژوهشکده بیوتکنولوژی در شرایط مناسب تر نگهداری و رشد داده شدند و از آنها نیز برای تهیه ریزنمونه و استقرار درون شیشه ای این ارقام استفاده شد. محیط کشت پایه NRM حاوی مقادیر مختلف BAP و مقادیر کمی IBA و GA3 در شرایط استقرار درون شیشه ای استفاده شدند. پس از مرحله استقرار، نوشاخه ها برای بهینه سازی مراحل پرآوری و سپس ریشه زایی روی محیطهای مربوطه که حاوی مقادیر مختلف تنظیم کننده های رشد سیتوکنین و اکسین بودند کشت شدند. سپس گیاهچه های تولیدی به شرایط برون شیشه منتقل و سازگار شدند. این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی و یا آزمایشات فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با حد اقل 5 تکرار (هر تکرار 5 ریزنمونه) انجام شد و داده های حاصل از اندازه گیری تعداد و میزان فعال شدن و رشد جوانه ها، میزان رشد نوشاخه های جانبی، تعداد و طول شاخه و درصد ریزقلمه های ریشه دار شده، تعداد و طول ریشه ها در هر مرحله از نظر آماری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند و براساس نتایج بدست آمده پروتکل تکثیر انبوه ارقام فوق تهیه گردید. نتایج نشان داد که در استفاده از ریزنمونه های حاصل از سرشاخه های گرفته شده از درختان بالغ در باغ کلکسیون به علت آلودگی شدید قارچی و باکتری موفقیت بسیار اندکی حاصل شد ولی زمانی که پاجوش های این درختان در اواخر فصل پاییز به گلدان منتقل و در گلخانه پژوهشکده رشد داده شدند و از سرشاخه های فعال آنها ریزنمونه گرفته شده و پس از ضد عفونی سطحی مورد استفاده قرار گرفتند کاملا استقرار موفقی حاصل شد و آلودگی ها کنترل شد و به کمتر از %5 رسید. برای ضد عفونی سطحی استفاده از اتانل %70 به مدت 30 ثانیه، تیمار با محلول نانوسیلور 5/%2 به مدت 10 دقیقه و بعد یک مرتبه شستشو با آب مقطر استریل، و در مرحله بعد با استفاده از محلول وایتکس 25% (375/%1 وزنی هیپوکلریت سدیم) به مدت 10 دقیقه و در انتها 3 مرتبه شستشو با آب مقطر استریل نتایج بسیار خوبی داشت. در مرحله شاخه افزایی، استفاده از BAP به تنهایی در غلظت های مختلف (5/،0 ،2 1 و 4 میلی گرم در لیتر) نتایج رضایتبخشی نداشت ولی رشد و شاخه افزایی در تیمارهای ترکیبی تنظیم کننده های رشد بهبود یافت. برای رقم نگرت به ترتیب در محیط حاوی 5.2 mg/l BAP + 5.0 mg/l Zeatin + 01.0mg/l IBA +0.2 mg/l 2iP و یا 0.4 mg/l Zeatin و برای رقم فرتیل در محیط حاوی ترکیب اولی و یا ترکیب 5.0 mg/l Zeatin + 5.0 mg/l 2iP + 5.0 mg/l TDZ مناسبترین شاخه افزایی به دست آمد. استفاده از 100 میلی گرم در لیتر آهن از نوع FeNaEDDHA در مقایسه با FeNaEDTA به جای 100 میلی گرم در لیتر سکوسترن آهن 138 در محیط NRM اثرات بهتری بر رشد و شاخه افزایی داشت. اثر فاکتور 3 دمای متفاوت انکوباسیون (،20 18 و 22 درجه سانتی گراد) بر رشد و پرآوری شاخساره های فندق بعد از ،4 3 و 5 هفته مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پرآوری بیشتر و بهتری در دمای 22 درجه نسبت به دو دمای پایین تر صورت گرفت. در مرحله ریشه زایی، از غلظت های مختلف NAA و IBA در محیط نصف غلظت NRM و از تیمار تاریکی اولیه به مدت یک هفته برای القای ریشه زایی استفاده شد. نتایج نشان داد که %100 ریشه زایی در محیط نصف غلظت عناصر ماکرو و میکرو NRM حاوی 0/5 میلی گرم در لیتر NAA و 0/5 میلی گرم در لیتر IBA یا 2/5 میلی گرم در لیتر 5/0 + IBA میلی گرم در لیتر NAA با تفاوت بسیار جزیی در تعداد و طول ریشه حاصل شد. دو تا سه هفته پس از القای ریشه زایی، ریزشاخه ها برای توسعه ریشه ها به محیط پایه مشابه اما بدون اکسین منتقل شده و زمانی که ریشه ها به مقدار مناسب رشد کرد و طویل شدند (حدود 2 هفته بعد)، گیاهچه ها برای سازگاری به گلدان های کوچک حاوی مخلوط پیت و پرلیت به نسبت 2:1 منتقل شدند. مرحل
نویسندگان