بررسی استفاده از مخلوط ارقام در کنترل بیماری سفیدک سطحی گندم

استفاده از مخلوط ارقام یکی از روش های مناسب جهت مدیریت و جلوگیری از خسارت بیماریهای غلات است. این بررسی در مناطق شیوع بیماری سفیدک سطحی گندم از جمله مغان و ورامین به مدت 2 سال و گرگان به مدت یکسال زراعی و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با ‮‭12‬تیمار و 4 تکرار و با استفاده از سه رقم که یکی حساس به سفیدک سطحی و مقاوم به زنگ زرد، دیگری مقاوم به سفیدک سطحی و حساس به زنگ زرد و رقم دیگر که به هر دو بیماری مقاوم بود، به اجرا در آمد. بر این اساس، پس از تهیه ترکیبات مختلف با نسبت های اختلاط مشخص شده و در تاریخ کاشت مناسب هر منطقه، پروژه به اجرا در آمد. ارزیابی شدت بیماری سفیدک سطحی، در سه مرحله تورم سنبله، گل دهی و خمیری شدن دانه صورت گرفت. در مورد زنگ زرد نیز تیپ و شدت آلودگی در مراحل فوق الذکر ارزیابی شد. در پایان فصل عملکرد محصول تیمارها محاسبه و داده ها مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل آماری قرارگرفت. بطور کلی نتایج بررسی در سه منطقه ورامین، مغان و استان گلستان نشان داد که در هر دو سال اجرای آزمایش از نظر شدت بیماری سفیدک سطحی گندم اختلاف معنی داری بین تیمارها وجود داشت. نتایج سال اول منطقه ورامین نشان داد کمترین شدت بیماری سفیدک سطحی مربوط به تیمار رقم ‮‭84-17‬‭-M ‬بطور خالص و تیمارهای رقم پیشتاز به طور خالص و مخلوط ‮‭1:5‬ و ‮‭5:1‬ پیشتاز و ‮‭81-13‬‭-M ‬و مخلوط سه رقم ‮‭1:1:1‬ پیشتاز، ‮‭81-13‬‭-M ‬و ‮‭84-17‬‭-M ‬، مخلوط ‮‭1:1‬ پیشتاز و ‮‭84-17‬‭-M ‬بود. در سال دوم نیز رقم پیشتاز به طور خالص، مخلوط ‮‭1:5‬ پیشتاز و ‮‭81-13‬‭-M ‬و پیشتاز با تراکم ‮‭150‬ بذر در متر مربع کمترین شدت بیماری را داشتند. در منطقه مغان مقایسه میانگین دو ساله شدت بیماری سفیدک سطحی نشان داد که رقم ‮‭86‬‭-N ‬بطور خالص، نسبت به رقم کوهدشت بطور خالص، از شدت بیماری کمتری برخوردار بود و نشانگر مقاوم بودن رقم ‮‭86‬‭-N ‬نسبت به سفیدک سطحی گندم می باشد. همچنین رقم ‮‭80-19‬‭-N ‬بطور خالص نسبت به کوهدشت از مقاومت بهتری برخوردار بود. مقایسه تیمارهای 1 و ‮‭11‬و تیمارهای 2 و ‮‭12‬ نشان داد که کاهش میزان بذر منجر به کاسته شدن شدت بیماری سفیدک سطحی در هر دو رقم مقاوم و حساس گردید. مقایسه تیمارهای 1 با تیمارهای ،4 ،5 ،6 ،7 ،‮‭9 8‬ و ‮‭10‬ نشان داد که مخلوط نمودن رقم حساس با یک رقم مقاوم به سفیدک سطحی باعث کاهش شدت بیماری گردید. مخلوط نمودن یک رقم حساس با دو رقم مقاوم (تیمار9) نیز نتیجه مشابهی داشته و باعث کاهش میزان آلودگی گردید. در استان گلستان افزایش سهم رقم کوهدشت (حساس به سفیدک سطحی) منجر به افزایش شدت بیماری و افزایش سهم رقم مقاوم (مغان) باعث ایجاد کاهش بیماری در مخلوط بذری شد و از این لحاظ، مخلوط بذر دو رقم کوهدشت و مغان با نسبت 1 به ،2 مناسبصترین تیمار برای کاهش شدت بیماری سفیدک سطحی گندم بوده است. ترکیب‮‭1:1‬ رقم کوهدشت (مقاوم به زنگ زرد) با مغان (حساس به زنگ زرد) در تیمار شمارهصی ،4 باعث کاهش معنیصدار شدت بیماری زنگ زرد نسبت به تیمار شمارهصی 2 (رقم مغان به تنهایی) شد. ترکیب‮‭1:1‬ دو رقم کاملا مقاوم کوهدشت و مروارید، باعث شد تا شدت بیماری زنگ زرد در این تیمار به پایینصترین حد ممکن برسد. مقایسه عملکرد تیمارها در مناطق ورامین و مغان نشان داد که اختلاف معنی داری بین تیمارهایی که از مخلوط ارقام و خالص استفاده شده بود وجود نداشت و صرفا در تیمارهایی که در آنها تراکم بذر مورد کاشت کم بوده نسبت به بقیه تیمارها از عملکرد پایین تری برخوردار بودند. . واژه های کلیدی: سفیدک سطحی ، مخلوط ارقام ، گندم، ‭Blumeria graminis f.sp. tritici