گزارش معرفی رقم جدید گندم نان (کریم‭) (HAMAM-4 (T.AEST/SPRW'S'//CA8055/3/BACANORA86 ICW92-0477-1AP-1AP-4AP-1AP-0AP) ‬برای کاشت در دیم زارهای مناطق نیمه گرمسیر کش ور

افزایش و پایداری تولید گندم یکی از اصلی ترین مولفه های برقراری امنیت غذایی در کشور است. ایجاد، شناسایی و توسعه کشت ژنوتیپ های گندم پرمحصول و متحمل در مقابل تنش های محیطی بویژه خشکی و گرما در دیمزارهای نیمه گرمسیری، تحقق بخشی از این مهم را امکان پذیر می سازد. لاین جدید برای نخستین بار در سال‮‭1383-84‬ در قالب آزمایش بین المللی ‮‭12‬‭th RWYT-MR-SC ‬از مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی در مناطق خشک (ایکاردا) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم گچساران در قالب یک آزمایش ‮‭24‬ رقمی و در سه تکرار ارزیابی گردید و به دلیل برتری عملکرد دانه (‮‭3975‬ کیلوگرم در هکتار) و خصوصیات مطلوب زراعی انتخاب و در سال ‮‭1384-85‬ آزمایش پیشرفته مقایسه عملکرد ایستگاه های گچساران، گنبد، خرم آباد و مغان مورد بررسی قرار گرفت، میانگین عملکرد دانه لاین جدید و رقم کوهدشت در تمام ایستگاهها به ترتیب ‮‭3762‬ و ‮‭3416‬ کیلوگرم در هکتار بود که لاین جدید به دلیل دارا بودن ویژگیهای زراعی مناسب انتخاب و به منظور ارزیابی تکمیلی و مطالعه پایداری تولید در آزمایش سه ساله یکنواخت سراسری ژنوتیپ های گندم نان (‮‭1385-88‬) در ایستگاه های گچساران، گنبد، خرم آباد و مغان مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی سه ساله ژنوتیپ ها در آزمایش سازگاری، لاین جدید با متوسط تولید‮‭3310‬ کیلوگرم در هکتار نسبت به رقم شاهد در سطح احتمال 5 درصد برتری معنی دار داشته است. در مجموع متوسط عملکرد دانه لاین جدید و شاهد کوهدشت در طی سال های ‮‭1383-88‬ به ترتیب ‮‭3594‬ و‮‭3180‬ کیلوگرم در هکتار بود. میانگین عملکرد دانه لاین جدید در ایستگاه های گچساران،کوهدشت، گنبد و مغان به ترتیب با تولید ،‮‭4248 3453‬ ، ‮‭3286‬ و ‮‭2678‬ کیلوگرم دانه در هکتار بود که نسبت به شاهد کوهدشت در این مناطق به ترتیب‮‭3/7‬،‮‭2 12/17‬،/‮‭11‬ و 6 درصد برتری داشت. نتایج حاصل از تجزیه پایداری نشان داد که لاین جدید از لحاظ معیارهای پایداری میانگین رتبه، انحراف معیار رتبه و ضریب تغییرات درون مکانی بسیار پایدار است. لاین جدید نسبت به شاهد کوهدشت از زودرسی نسبی برخوردار بوده و وزن هزاردانه آن در برخی از محیط ها تا 6 گرم بیشتر از شاهد بود. لاین جدیداز سال زراعی ‮‭84‬ الی ‮‭1388‬ در ایستگاه سرارود نیز در قالب آزمایشات معتدد ارزیابی شد که در مجموع به طور متوسط ‮‭16‬ و ‮‭21/5‬ درصد به ترتیب نسبت به ارقام سرداری و آذر-2 برتری عملکرد داشت. لاین جدید در سال زراعی ‮‭87-88‬ در آزمایش تحقیقی تطبیقی در مناطق دالاهو و روانسر در استان کرمانشاه در مزارع کشاورزان ارزیابی شد ومیانگین عملکرد دانه آن و رقم آذر2 به ترتیب ‮‭2186‬ و ‮‭1892‬ کیلوگرم دانه در هکتار بود. ارزیابی لاین جدید در ایستگاه گچساران درسال زراعی ‮‭1388-89‬ نشان داد که در شرایط تنش خشکی و گرمای آخر فصل (ازمرحله ساقه دهی به بعد) نسبت به رقم کوهدشت از مقاومت بیشتری برخوردار بوده و عملکرد بیشتری را نیزتولید کرد و در ایستگاههای گنبد و خرم آباد میزان اختلاف عملکرد لاین جدید با شاهد کوهدشت در سطح احتمال 5 و یک درصد معنی دار بود. نتایج یادداشت برداری از بیماری زنگ زرد در شرایط اپیدمی سال زراعی ‮‭1388-89‬ نشان داد که حداکثر آلودگی لاین جدید به بیماری زنگ زرد ‮‭20‬ ‭MS ‬بود که نشان از تحمل بسیار بالای آن به این بیماری دارد. نتایج یادداشت برداری از بیماری زنگ قهوه ای در شرایط اپیدمی نشان داد لاین جدید به این بیماری مقاومت دارد. در مجموع متوسط عملکرد دانه لاین جدید و رقم کوهدشت در سال زراعی ‮‭1388-89‬ به ترتیب ‮‭4403‬ و‮‭3905‬ کیلوگرم در هکتار بود. در مجموع متوسط عملکرد دانه لاین جدید و رقم کوهدشت در سال زراعی ‮‭1388-89‬ به ترتیب ‮‭4403‬ و‮‭3905‬ کیلوگرم در هکتار بوددر سال زراعی ‮‭88-89‬ در بسیاری از مناطق ایران از جمله استان کرمانشاه بدلیل وقوع بارندگی فراوان و توزیع مناسب پراکندگی آن، شرایط محیطی برای گسترش بیماری زنگ فراهم شد و رقم سرداری نسبت به نژاد فیزیولوژیک غالب زنگ زرد حساس بود. ولی واکنش لاین جدید نسبت به این نژاد زنگ مقاوم ( 5‭R ) ‬بود. این لاین دارای تیپ رشد بهاره، با متوسط ارتفاع بوته ‮‭89‬ سانتی متر بوده که نسبت به بیماری های شایع مهم نظیر زنگ زرد، زنگ قهوه ای و سفیدک سطحی از مقاومت خوبی برخوردار است. لاین جدید از لحاظ اغلب پارامترهای مهم کیفی نظیر حجم نان، میزان حجم رسوب‭(SDS)‬، شاخص گلوتن، عدد زلنی و درصد پروتیین نسبت به رقم کوهدشت برتری مشهودی دارد. در مجموع به دلایل دارا بودن خصوصیات مناسب کمی و کیفی، دارابودن عملکرد بالا و مقاومت به اکثر بیماریها لاین جدید برای معرفی و کشت در دیمزارهای گرمسیری و نیمه گرمسیری و معتدل گرم انتخاب گردید.