تعیین زمان مناسب ورود و خروج دام در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (چنگوله-ایلام)

مراتع از گونه های گیاهی مختلفی تشکیل شده است که هر یک دارای مراحل رویشی و زایشی متفاوتی میباشند. بنابراین هر یک از گونهها در زمان خاصی از دوره رویش آمادگی چرا داشته و در زمان خاصی نیز باید چرای آن متوقف شود.گذشته از آن خاک مرتع نیز در زمان های معینی آمادگی ورود دام به مرتع را دارد. بدون شناخت این ویژگی ها در یک مرتع تعیین فصل چرا و مدیریت چرا و دام مقدور نمیباشد. با انجام این بررسی، امکان تجدید نظر در برنامه مدیریت چرای مراتع مناطق دارای پوشش گیاهی مشابه فراهم میشود. به همین منظور برای تعیین ورود بموقع دام به مرتع و خروج به هنگام آن از مرتع، این تحقیق در مراتع نیمه استپی چنگوله واقع در ‮‭25‬ کیلومتری جنوب شرق مهران بمدت 4 سال(‮‭1386-1389‬) اجرا شد. اطلاعاتی از جمله مراحل فنولوژی و ارتفاع کل گیاه مربوط به 5 گونه مرتعی و همچنین وضعیت رطوبتی خاک از زمان شروع فصل رویش تا خشک شدن گیاه بمدت‮‭20‬ هفته و در 4 سال جمع آوری و در فرم های ویژه ای ثبت گردید. جهت تعیین زمان مناسب خروج دام از مرتع از روش ارزیابی درصد بهره برداری شده از گونه های اصلی مرتع و مقایسه آن با حد بهره برداری مجاز آنها استفاده شد. نتایج نشان داد که بین 5 گونه مرتعی از نظر مراحل فنولوژی در سالهای مورد بررسی تفاوت وجود دارد و در بعضی سالها که دمای متوسط ماهانه کمتر و بارندگی نیز کم و جز سالهای خشک بوده بوده است دوره رشد از بقیه سالها کوتاه تر گردیده است.و در سال ‮‭1388-98‬ که مقدار بارندگی کم ولی بیشتر آن درفصل ماههای اسفند وفروردین و اردیبهشت بوده و درجه حرارت حداقل مطلق بیشتر از سالهای دیگر بوده و فقط در دی ماه ‮‭0/4‬- درجه بوده است دوره رشد از3 سال دیگر طولانی ترشده است و تولید نیز افزایش یافته است.ضمنا از نظر طول مدت زمان فعالیت رویشی و زایشی گیاهان تفاوت وجود دارد. زمان ورود دام به مرتع توسط منابع طبیعی استان درمراتع قشلاقی ‮‭9/15‬ هر سال تعیین گردیده است ولی با توجه به اطلاعات بدست آمده مشخص شده است که ورود دام در این تاریخ باعث آسیب دیدن مرتع و خاک شده و باید زمان ورود به ‮‭11/1‬ هرسال تغییر یابد. تاریخ خروج دام از مرتع توسط اداره کل منابع طبیعی ‮‭1/15‬ هر سال تعیین گردیده است ولی با توجه به درصد بهره برداری شده گیاهان، مشخص شده است که این تاریخ باعث تخریب گیاهان یک ساله وچند ساله شده است و باید حداقل ‮‭15‬ روز زودترخروج دام از مرتع انجام شود. یعنی ‮‭1/1‬ هر سال دام از مرتع خارج گردد. واژه های کلیدی: آمادگی مرتع، زمان مناسب ورود دام به مرتع، زمان مناسب خروج دام از مرتع ، فنولوژی، مدیریت چرایی و سایت چنگوله