بررسی تغییرات فصلی تولید و مصرف گیاهان مرتعی در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران، بادامستان - زنجان

تعیین ظرفیت مرتع به عوامل متعددی از جمله مقدار تولید علوفه بستگی دارد. تولید علوفه در طی فصل چرا و سال های مختلف متفاوت است. هدف از مشخص کردن ظرفیت چرا، تعیین مقدار تولید علوفه در طی فصل چرا می باشد. در این راستا، باید تولید علوفه به صورت ماهانه اندازه گیری شود و با توجه به این معیار تعداد متناسب دام را نیز در هر ماه وارد مرتع کرد. به منظور بررسی میزان تولید علوفه در مراحل مختلف فنولوژی و مصرف آن توسط دام، این طرح از سال ‮‭1385‬ تا ‮‭1389‬ به مدت 5 سال در مراتع بادامستان زنجان، به اجرا گذاشته شد.برای هر یک از گونه ها، با شروع فصل رویش، تولید در داخل قطعه محصور و با شروع فصل چرا و ورود دام به مرتع، میزان علوفه باقیمانده در بیرون قطعه محصور اندازه گیری شده و میزان مصرف از تفاضل آنها تعیین گردید. اندازه گیریها با فواصل یک ماهه انجام شد. به منظور بررسی روند تولید و مصرف گونه ها در طی ماه ها و سال ها، داده ها در قالب طرح آماری کاملا تصادفی تجزیه و سپس تحلیل گردید. نتایج نشان داد که تولید در سال ها و ماه های مختلف فصل رشد دارای اختلاف معنی دار (‮‭0/01‬‭P<) ‬بود. اثرات متقابل سال در ماه، سال در گونه، و تاثیر متقابل هر سه عامل در هم این اختلاف (‮‭0/01‬‭P<) ‬را نشان داد. بیشترین مقدار تولید در سال ‮‭1388‬ و کمترین آن در سال ‮‭1387‬ ثبت شد. تولید علوفه مرتع در سالهای بررسی نوسان داشت، بطوریکه علوفه در سال کم تولید، حدود‮‭50‬ درصد سال پر تولید بود، هرچند سال پرتولید و نوسان تولید بین سالها در گونه ها متفاوت بود. در میانگین چهار سال، اوج تولید علوفه ماهانه بیشتر گونه ها و به تبع آن علوفه مرتع در خرداد ماه و در تعدادی نیز در اردیبهشت ماه بود (‮‭0/05‬‭P<)‬، و ماه مرداد سهم خیلی ناچیزی در تولید داشت. بطور متوسط حدود ‮‭71‬ درصد علوفه تولید شده در مرتع مورد استفاده دام قرار گرفت. این نسبت در سالهای بررسی بین ‮‭65‬ تا ‮‭78‬ درصد نوسان داشت. درصد مصرف در گونه ها متفاوت بود و گونه هایی از قبیل ‭Astragalus citrinus‬، ‭Chaerophyllum macropodom‬،‭Silene ampullata‬، ‭Centurea aucheri ‬و ‭Hypericum scabrum ‬در طی دوره مطالعه به طور متوسط بین ‮‭85‬ تا ‮‭97‬ درصد چرا شدند. در دوره شش ماهه چرا، بیشترین مقدار علوفه مصرف شده، در تیرماه مورد استفاده دام قرارگرفت که با ماههای خرداد و مرداد از نظر آماری متفاوت بود. حدود ‮‭30‬ درصد علوفه مصرف شده در بقیه ماه ها بود. کلمات کلیدی: تولید مرتع، مصرف علوفه، بادامستان، مرتع، ناحیه رویشی .5