بررسی تغییرات فصلی تولید و مصرف گیاهان مرتعی در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (بندرعباس- گزشحنه)

گونههای مرتعی در ماه های فصل چرا و سال های مختلف تولید معینی دارد. بدون شناخت خصوصیات تولیدی گیاهان و میزان مصرف علوفه یک مرتع در طول دوره چرا برنامهریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمیباشد. در این بررسی تولید و مصرف 5 گونه دایمی که عمده تولید مرتع را تشکیل می دهند، در منطقه زمین سنگ و در اراضی پست و مسطح با خاک شور و سطح ایستابی بالا، واقع در جاده بندرعباس- جاسک، از سال ‮‭1385‬ به مدت چهار سال بررسی شد. تولید در داخل قطعه محصور با شروع فصل رویش و مصرف در مجاور آن در عرصه چرای دام با شروع فصل چرا، با فواصل یک ماه اندازه گیری شد. در هر مقطع از زمان با داشتن وزن علوفه تولید شده و وزن علوفه باقیمانده وزن علوفه مصرف شده تعیین گردید. نتایج نشان داد که بطور متوسط بیش ترین تولید مرتع در سال دوم (‮‭1386-87‬) و کم ترین آن در سال اول (‮‭1385-86‬) بود. هرچند این روند در گونه ها متفاوت بود. افزایش علوفه در سال با تولید زیاد نسبت به کم تولید بیش از ‮‭50‬ درصد بود که عمدتا ناشی از نوسان بارندگی در سالهای بررسی می باشد. روند تغییرات میزان مصرف در سال های بررسی مشابه روند تغییرات تولید بود. بطور متوسط اوج تولید ماهانه در مرتع در فروردین بود و در دی و اردیبهشت ماه کمترین مقدار علوفه تولید شد و مصرف ماهانه در دی و اردیبهشت ماه کمتر از سه ماه دیگر بود. بیشترین مقدار تولید ماهانه در دو گونه ‭Aeluropus littoralis ‬و ‭Alhagi graecorum ‬عمدتا در فروردین و سپس در اسفند و بیشترین مصرف نیز در فروردین و اسفند بود. بیشترین مقدار تولید ماهانه در گونه ‭Desmostachya bipinata ‬در بهمن و سپس اسفند و بیشترین مقدار مصرف نیز در این ماهها بود. در گونه ‭Atriplex leucoclada ‬هم بیشترین مقدار تولید ماهانه و هم بیشترین مصرف ماهانه در اسفند و فروردین ماه بود. در گونه ‭Halocnemum strobilaceum ‬نوسان تولید ماههای بهمن تا اردیبهشت چندان زیاد نیست و می توان گفت که متوسط تولید در این چهار ماه نسبتا یکنواخت بود ولی بیشترین مصرف از این گونه در اسفندماه بود. از کل تولید مرتع بیش ترین تولید مربوط به گونه ‭Halocnemum strobilaceum ‬بود و پس از آن گونه های ‭Desmostachya bipinata ‬، ‭Aeluropus littoralis ‬و ‭Alhagi graecorum ‬و در نهایت گونه ‭Atriplex leucoclada ‬قرار داشت. بیش ترین مصرف در بین گونه های مورد بررسی مربوط به ‭Halocnemum strobilaceum‬بود. بعد از آن به ترتیب گونه های ‭Desmostachya bipinata ‬، ‭Aeluropus littoralis ‬، ‭Alhagi graecorum ‬و ‭Atriplex leucoclada ‬بودند که به ترتیب با داشتن سطح پراکنش کم تر، مصرف پایین تری داشتند. گونه ‭Atriplex leucoclada ‬که کم ترین سطح را در منطقه به خود اختصاص داده بود به علت خوشخوراکی و ارزش رجحانی بالا، بیش ترین درصد مصرف را در بین گونه ها داشت. گونه های ‭Atriplex leucoclada ‬و ‭Aeluropus littoralis ‬از گونه های با ارزش در منطقه هستند که دارای ارزش رجحانی و خوشخوراکی بالایی هستند بنابراین ضرورت دارد مورد حمایت جدی قرار گیرند. با حمایت از این گونه و انجام عملیات کشت و کار آنها در مرتع می توان گام اساسی و مهمی در تولید و توزیع پایدار مرتع برداشت. واژه های کلیدی: تولید، مصرف، گونه های مرتعی، درصد بهره برداری، سایت زمین سنگ، استان هرمزگان.