بررسی توسعه باغ گیاه شناسی شمال کشور (نوشهر)

باغهای گیاهشناسی، علاوه بر کاربری های تحقیقاتی و پژوهشی، مکان مناسبی برای ایجاد اکوسیستمهای مختلف و حفاظت از گونه های متنوع گیاهی بوده و نقش مهمی در زمینه های مختلف تحقیقاتی از جمله علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی وآشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آنها بر عهده دارند. به علاوه این گونه مکانها به عنوان ذخیره گاه ژنتیکی گیاهان در معرض خطر انقراض، مورد استفاده قرار می گیرند. باغ گیاه شناسی نوشهر با قدمت بیش از نیم قرن فعالیت در زمینه های فوق مراحل توسعه و تکمیل خود را پشت سر می گذارد. پس از تصویب طرح توسعه باغ و برنامه ریزی جهت آن، با تخصیص اعتبارات سالانه و مطابق با میزان اعتبار تخصیصی، هر سال بخشی از کار ساخت وساز و تکمیل کلکسیونها انجام گرفته است. برای توسعه باغ نوشهر کلکسیون های زیردر نظر گرفته شده است: قطعه الگوسازی به منظور ایجاد محوطه های مختلف مناطق و منازل مسکونی با مساحت ‮‭4080‬ مترمربع، گیاهان معطر و پرچین سازی با مساحت ‮‭4400‬ مترمربع، گیاهان زینتی پایا (بوته ها و درختچه ها) با مساحت ‮‭9960‬ مترمربع، نمونه باغچه های زینتی و نمایش سوزنی برگان شکل پذیر با مساحت ‮‭9500‬ مترمربع، ژرم پلاسم میوه های بومی با مساحت ‮‭6000‬ مترمربع، گیاهان پیازی با مساحت ‮‭1400‬ مترمربع، گلخانه گیاهان گرمسیری و نیمه گرمسیری و بانک ژن گونه های زینتی با مساحت ‮‭1920‬ مترمربع، آب نما با مساحت ‮‭2150‬ مترمربع، خزانه تحقیقاتی با مساحت ‮‭2520‬ مترمربع، آربراتوم با مساحت ‮‭78650‬ مترمربع، طرح توسعه آربراتوم سیستماتیک با مساحت ‮‭78650‬ مترمربع، توندرا با مساحت ‮‭3670‬ مترمربع، استخر گیاهان آبزی با مساحت ‮‭10000‬ مترمربع، باغ صخره ای با مساحت ‮‭16860‬ مترمربع، گیاهان گرمسیری و نیمه گرمسیری غیر حساس در شرایط خارج از گلخانه با مساحت ‮‭11110‬ مترمربع، کلکسیون گیاهان دارویی و مزارع تحقیقاتی با مساحت ‮‭22300‬ مترمربع. تاکنون در 5 کلکسیون کار سازه ای پایان یافته و کاشت گونه ها ادامه دارد. 3 کلکسیون در دست احداث قرار دارد و برای سایر کلکسیونها در فاز دوم طرح، برنامه ریزی شده است. با افزایش بیش از ‮‭240‬ گونه به مجموعه گونه های کاشته شده، هم اکنون تعدادگونه های موجود در باغ به ‮‭640‬ گونه می رسد. ‮‭450‬ گونه از این گونه ها درخت و درختچه ( ‮‭260‬ گونه درختی، ‮‭170‬ گونه درختچه‮‭20‬، گونه بوته)، حدود ‮‭90‬ گونه پیازی و ‮‭100‬ گونه علفی، کاکتوس و گوشتی و چند ساله کاشته شده است، تنها پایه بلوط چوب پنبه در ایران، قدیمی ترین پایه های دارتالاب و ژینکو درکشور، ‮‭25‬ گونه کاج، حدود ‮‭30‬ گونه اکالیپتوس و ده ها گونه صنعتی و مهم از سراسر جهان در کنار گونه های بومی کشور این باغ را به یکی از زیبا ترین باغ های گیاه شناسی تبدیل کرده است. بذر بسیاری از پایه های موجود تاکنون جهت جنگلکاری ده ها هکتار از عرصه های منابع طبیعی کشور به کار گرفته شده است. علاوه بر کاشت گونه ها ی مختلف، دو گونه جدید افرا مازندرانی و اسپیره شیخی نیز، در سطح آربراتوم کاشت گردیده است. با توجه به اهمیت این مجموعه در سال ‮‭1386‬ باغ گیاه شناسی نوشهر به عنوان یک اثر طبیعی ملی در سازمان میراث فرهنگی به شماره ‮‭17795‬ به ثبت رسید. بسیاری از گونه های باغ در برنامه تکثیر قرار گرفته و گونه های کمیاب در سطح وسیع تولید و تعدادی از گونه های تولیدی جهت کاشت به باغ گیاه شناسی ملی ایران و سایر باغها ارسال شده است. هرباریوم این باغ به عنوان بزرگترین هرباریوم در شمال کشور، دارای حدود ‮‭15000‬ نمونه گیاهی خشک شده از گیاهان استان مازندران است. واژه های کلیدی: باغ گیاه شناسی، نوشهر، آربراتوم.