نقش ایران در عملیات کرکوک در عراق

آگاهی یافتن از موضوعات مدنظر اندیشکده ها و موسسات مطالعات راهبردی در جهان یکی از ضرورت های تفکر راهبردی در ایران است. هم چنین بدیهی است که ترجمه گزارش های اندیشکده های خارجی، به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا با هدف توجه دادن کارشناسان و تحلیل گران کشور، و هم چنین جهت اطلاع یابی مدیرانی که در معرض مسایل و تصمیم گیری های راهبردی هستند، ترجمه و منتشر می شود. گزارش حاضر با عنوان «نقش ایران در عملیات کرکوک در عراق» نوشته جنیفر کافارلا و عمر قاسم، توسط موسسه مطالعات جنگ (The Institute for the Study of War) منتشر شده است. در این گزارش آمده است: در 16 اکتبر، نایبان نظامی ایران در عراق از نخست وزیر حیدر العبادی پشتیبانی کردند تا با وادار کردن کردهای عراق به عقب نشینی از مواضع خود، کرکوک را باز پس بگیرد. ارزیابی موسسه مطالعات جنگ این است که سه گروه اصلی نایبان ایران به وادار کردن کردها به تسلیم در کرکوک کمک نمودند: کتایب حزب الله عصایب اهل الحق سازمان بدر شکست کردها در کرکوک نقطه عطفی در منازعات بین کردستان عراق و دولت عراق بود. حال ایران و عبادی از موفقیت خود در کرکوک استفاده کرده و عملیات خود را علیه کردستان عراق گسترش می دهند. نایبان ایران کماکان نقش کلیدی در این عرصه دارند. اعزام نایبان ایران به کرکوک وزنه را آنقدر علیه کردستان عراق سنگین کرد که آنها را وادار به عقب نشینی از کرکوک و بخش های وسیعی از مرزهای مورد اختلاف عراق نمود. ایران از طریق پشتیبانی در کرکوک، به هدف دیگری هم رسید: مشروعیت بخشی بیشتر نایبان خود در عراق و در عین حال، خارج کردن ایالات متحده از گود. ایران به دنبال فرمانبردار کردن دولت عراق از درون است و در این خصوص دقت نمود که عملیات عراق را به عنوان یک اقدام حاکمیتی عراق جلوه دهد. ایران به صورت خاموش، پشتیبانی حیاتی نمود که موفقیت عبادی را تضمین کرده و در عین حال، نایبان این کشور را به گونه ای جایگذاری نمود که در آینده کرکوک تاثیرگذار باشند. ایران همچنین با به کار گیری یک بمب شکل یافته انفجاری[1] موسوم به ای اف پی علیه نیروهای ایالات متحده در اوایل ماه اکتبر، سعی در کنار نگه داشتن ایالات متحده نمود. بنابراین، عملیات کرکوک نشانه هایی از محتمل ترین آینده عراق را در خط سیر فعلی در بر دارد: حیدر العبادی نخست وزیر عراق تحت کنترل است، نایبان ایران با دستور تهران اما با مشروعیت همتراز نیروهای مسلح دولت عراق فعالیت می کنند، و ایالات متحده هم از گود خارج می شود. نایبان ایران از نقش خود در کرکوک و سرتاسر مرزهای داخلی مورد اختلاف، بهره سیاسی و نظامی خواهند برد. حضور فرماندهان اصلی نایبان در میادین نبرد در حومه کرکوک، تصور عمومی از آنها را در دوران انتخابات اوایل 2018 تقویت نمود. زیردستان آنها ممکن است در مورد پست های سیاسی محلی در کرکوک با هم رقابت کنند. نیروهای آنها احتمالا زیرساخت نظامی و تاسیسات نفتی را کنترل می کنند. نخست وزیر عبادی یک وابسته ایرانی به نام علی فضیل عمران را به عنوان فرمانده عملیات جدید کرکوک در 28 اکتبر انتخاب نمود. عمران، فرمانده سابق گردان پنجم ارتش عراق بود که تحت نفوذ ایران بود. گزارش های تایید نشده نشان می دهند که عبادی همچنین در 5 نوامبر یک وابسته ایرانی دیگر به نام عبدالامیر الزیدی را به عنوان فرمانده نقل و انتقالات در مرزهای مورد اختلاف تعیین نمود. زیدی، فرمانده سابق عملیات دجله است. این انتصابات، نایبان ایران را قادر به تحکیم نظامی خود در کرکوک می نماید. ایالات متحده چندین گام از ایران عقب تر است. رییس جمهور دونالد ترامپ استراتژی جدید ضدایرانی را چند روز قبل از عملیات کرکوک مطرح نمود، بدون اینکه تجویز خاصی برای وارونه کردن قدرت شبکه های نایبان ایران ارایه کند. بی تفاوتی اولیه دولت ترامپ در قبال نقش ایران در عملیات کرکوک ظاهرا حاکی از آن است که ایالات متحده واکنش هدفمندی علیه ایران در عراق نخواهد داشت. رکس تیلرسون[2] وزیر امور خارجه ایالات متحده در سفر به خاورمیانه از 22 تا 23 اکتبر، پاسخ قوی تر اما باز هم ضعیف ایالات متحده به نقش ایران در کرکوک را داد. تیلرسون در یک کنفرانس خبری مشترک با وزیر امور خارجه عربستات عادل الجبیر در 22 اکتبر گفت «شبه نظامیان ایرانی که در عراق حضور دارند ... باید به کشور خود بازگردند». سخنان تیلرسون، تهدیدی که نایبان ایران در عراق اعمال می کنند را اذعان می نماید، اما عقب راندن مواضع دشمن تنها از طریق لفاظی صرف ممکن نیست. عبادی با بیان اینکه نیروهای بسیج مردمی «از کشور خود دفاع کرده و جان فشانی هایی می کنند که به پیروزی علیه داعش کمک می کند» به تیلرسون پاسخ داد. عبادی بعدا در تلاش برای تصریح مجدد بر عزم خود برای همراستایی با سیاست ایالات متحده، گفت که اگر نایبان ایران از قرار گرفتن تحت کنترل او امتناع کنند آنها را خلع سلاح خواهد کرد. هر چند او بدون پشتیبانی نظامی مستقیم آمریکا قادر به انجام این کار نیست.