گزارش نشست تخصصی حجاب؛ آسیب شناسی سیاست های گذشته، نگاه به آینده

مباحث ارایه شده در این نشست تخصصی را که اولین مورد از مجموعه نشست های مرکز بررسی های استراتژیک درخصوص مقوله حجاب و سیاست گذاری حجاب است، می توان در چند گزاره مشخص جمع بندی کرد. هنوز الگوی مشخصی از تحقیقات برای شاخص سازی وضعیت حجاب در قالب کمیت هایی که حداکثر اجماع میان محققان و سیاست گذاران درخصوص آن ها وجود داشته باشد وجود ندارد. شناخت وضعیت پدیده های اجتماعی کشور نیازمند شاخص هایی است که درخصوص آن ها اجماعی وجود داشته باشد و سنجش دوره ای آن ها امکان رصد کردن تغییرات اجتماعی را فراهم آورد. درخصوص حجاب چنین شاخص هایی، و تحقیقات مناسب بر مبنای آن ها وجود ندارد. پژوهش های کیفی مناسبی نیز برای شناسایی ابعاد معنایی و عمیق حجاب به مثابه سبک زندگی و سیاست زندگی وجود ندارند، یا نتایج آن ها برای استفاده در سیاست گذاری ها جمع بندی و ارایه نشده است. به نظر می رسد شکاف عمیقی میان تحقیقات اجتماعی و فرهنگی، و سیاست گذاران، بخشی از علت های پیدایش وضع فعلی در سیاست گذاری حجاب است. تحقیقات اجتماعی درخصوص حجاب برای اهداف سیاسی – نظیر متهم کردن دولت یازدهم به تسریع علل بدحجابی - به کار گرفته می شوند و این کار بدون توجه به ماهیت ساختاری و تدریجی بودن تغییرات اجتماعی صورت می گیرد. میان کارشناسان و متخصصان حاضر در نشست بر سر این موضوع که روش های گذشته برای پیشبرد الگوهای مطلوب پوشش در کشور ناکام بوده اند، اجماع وجود دارد. کارشناسان در حالی از ناکارآمدی الگوهای پیشین سخن می گویند، که درخصوص الگوهای ایجابی جدید نیز از ارایه کلیات فراتر نمی روند. بیان عباراتی نظیر زبان مهربانانه یا روش های غیرخشن، به معنای حل مساله سیاست گذاری در عرصه حجاب نیستند. این عبارات نیز راهبرد مشخصی را نشان نمی دهند. صنایع نساجی، مد و لباس به عنوان بخش هایی از مهم ترین عناصر موثر بر وضعیت پوشش، در شرایط نامناسبی به سر می برند. صنعت نساجی به شدت ضعیف شده و تحت تاثیر رقبای خارجی قرار گرفته است. صنعت مد با بحران مشروعیت روبه روست و علی رغم رفع شدن برخی موانع فقهی، کماکان درگیر نظرورزی های سلیقه ای است. صنعت لباس نیز متاثر از وضعیت نساجی و صنعت مد، و اقتصاد به شدت وابسته به واردات، قادر به تولید و ارایه لباس های مناسب با هزینه قابل قبول نیست. سیاست گذاری درخصوص حجاب در چنین فضایی که متغیرهای اقتصادی، اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و سیاسی؛ و تغییرات در ادراکات و نگرش های ایرانیان لحاظ نمی شوند، ناکارآمدی های بسیاری دارد. این ناکارآمدی ها به صورت تجربی مشخص شده اند، و حتی استفاده های سیاسی از آن ها نیز به عمل می آید، اما حداقل بر اساس نظرات بیان شده از سوی برخی مسیولین مرتبط در نشست تخصصی برگزار شده، راهبرد مشخص و شناخت های لازم برای سیاست گذاری مناسب مغفول است.