مطالعات باستان شناسی عصر مفرغ شرق جازموریان با تاکید بر محوطه چگردک جلگه چاه هاشم

مطالعات باستان شناسی بخش شرقی جازموریان و دره بمپور به واسطه عواملی در مقایسه با سایر مناطق بلوچستان از رشد قابل توجه تری برخوردار گردیده است. یقینا یکی از اصلی ترین عوامل، آغاز فعالیت های مخرب حفاران غیر مجاز دراوایل دهه هشتاد شمسی در غرب حوزه فرهنگی جازموریان خصوصا در محوطه های باستانی نظیر جیرفت در استان کرمان و گسترش این روند به محوطه های باستانی بکر شرق جازموریان در بلوچستان بوده است «چگردک مهم ترین محوطه باستانی نویافته این حوزه فرهنگی در بلوچستان می باشد که به واسطه حفاری های غیر مجازی که در سال 1384 در آن رخ داد، شناسای و توجه جامعه باستان شناسی را به منظور حفاظت اضطراری و مطالعه جلب نمود. مطالعات باستان شناسی در این محوطه طی سه فصل با رویکرد و اولویت حفاظت نجات بخشی و ساماندهی اضطراری در طی سال های 1384 تا 1397 به سرپرستی نگارنده صورت پذیرفت. هدف از این نوشتار ارایه مهم ترین نتایج این مطالعات می باشد. یافته های چگردکی نشان دهنده وجود مهم ترین و درعین حال بزرگ ترین محوطه باستانی متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد، در بخش شرقی جازموریان با بخش های مسکونی، صنعتی و گورستان می باشد. یافته های منقول چگردک شامل انواع ظروف و اشیاء سنگی نظیر سنگ کلرایت، مرمر و آهک، اشیاء و ظروف فلزی از جنس مس و مفرغ و ظروف سفالی است. داده های سفالی چگردک از نظرساختار، فرم و نقش بسیار متنوع و در میان داده های سفالی سایر محوطه های بلوچستان به گونه ای خاص و منحصر می باشند. وجود گورهایی با کمیت و کیفیت متغییر اشیاء تدفینی و وجود داده هایی همانند مهرهای مسی - مفرغی بزرگ در برخی از آنها، پیش فرض های وجود طبقات اجتماعی در چگردک را پشتیبانی می کنند. از سوی دیگر یافته هایی نظیر سفال و کوره های پخت آن، بیانگر وجود یکی از کانون های تولید سفال هزاره سوم ق م در بلوچستان می باشد که درطول راهرویی ارتباطی از بخش های غرب جازموریان تا بلوچستان پاکستان قرار داشته است.