استحاله سنگ مس در فلات مرکزی ایران در نیمه هزاره پنجم ق.م و پیامدهای آن

داده های فلزکاری پیش از تاریخ در منطقه فلات مرکزی ایران بیانگر روند تکوین و توسعه این صنعت از مرحله چکش کاری سرد و گرم به مرحله ی مهم ذوب و گداختن فلز طبیعی است. در اواخر هزاره پنجم ق. م (سیلک III4-5) سنگ مس استحاله شد. به دنبال آن، آلیاژگری به وجود آمد. دلایل وقوع این رویدادها عبارتند از استعدادهای معدنی، روند تطور صنعتی، پیشرفت کوره های سفالگری، نیازهای محلی، و نیازهای منطقه ای و فرامنطقه ای. در این نوشتار با مروری بر شواهد فلزکاری مکشوفه از لایه های نوسنگی جدید و انتقالیِ مس وسنگ در فلات مرکزی، دوره تحولیِ استحاله ی سنگ مس را در دوره مس و سنگ تجزیه و تحلیل می کنیم. نیازمندی میان رودان به مواد خام فلزی و غیرفلزی فلات ایران و مناطق شرقی آن در اواخر عبید در تپه گاورا به اثبات رسیده است. تخصصی شدن فلزکاری در دوره مس وسنگ در چارچوب فرآيندی روش مند در این منطقه سازمان دهی گردید و گسترش یافت. شواهد این مدیریت صنعتی در سیلک III4-5، قبرستان II9 چشمه علی، حصار ib-c و گیان CV به دست امده است فلز گران تپه سیلک در دوره III4-5 موفق شدند علاوه بر مس، نقره را با روش غال گذاری، ذوب و قالب گیری کنند