بازسازی روایت فتح ایران در دوره خلافت ابوبکر در آثار مورخین قرن سوم هجری

سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 384

فایل این مقاله در 29 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HPH-29-24_001

تاریخ نمایه سازی: 5 آذر 1399

چکیده مقاله:

مراحل اولیۀ فتوح، تأثیر فراوانی بر ادوار بعدی حکومت اسلامی داشت. این امر زمینۀ توجه مسلمانان به فتوحات را فراهم آورد که یکی از نتایج آن ذکر اخبار فتوح در متون تاریخی بود. به‌دلیل نزدیکی زمانی، طرح فتوح ایران در کتب برخی از مورخان قرن سوم همانند ا‌بن‌‌خیاط، بلاذری، دینوری و یعقوبی اهمیتی ویژه دارد. در این نگاشته‌ها، روایات مشابه و متفاوت فراوانی خاصه دربارۀ فتوحِ دورۀ خلیفۀ اول وجود دارد. براین‌اساس، شیوۀ مورخان سدۀ سوم هجری در بازسازی روایت فتوح ایران و ارتباط آن با فضای کلی فرهنگی‌سیاسی در دورۀ خلافت ابوبکر مسئلۀ پژوهش حاضر است. از نتایج این پژوهش توصیفی‌تحلیلی این است که بسیاری از این مورخان با پذیرش فرهنگ اسلامی حاکم کوشش کردند فتوح ایران در دورۀ خلیفۀ اول را در زنجیرۀ تاریخ مقدس امت و خلافت اسلامی جای دهند؛ اما دلبستگی‌‌های مکانی و جایگاه اجتماعی هر یک از این مورخان دغدغه‌‌های ویژه‌ای در زمینۀ تفاخرطلبی قومی و رقابت‌‌های محلی و منطقه‌‌ای برای آنها ایجاد کرد؛ ازاین‌‌رو به تفاوت‌‌هایی در شرح جزئیات روایت فتوح این دوره منجر شد.

نویسندگان

نیما باقری

دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته ایران اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

مریم عزیزیان

استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

لیلا نجفیان رضوی

استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • کتاب‌شناخت ...
  • ابن‌‌خرداذبه، عبیدالله‌‌بن عبدالله (1371) المسالک و الممالک، سعید خاکرند، تهران: ...
  • ابوخلیل، شوقی( 1425هـ/2005م) أطلس التاریخ العربی الإسلامی، دمشق: دارالفکر. ...
  • اجتهادی، ابوالقاسم (1363) بررسی وضع مالی و مالیه مسلمین از ...
  • احمدعلی، صالح (شوال1413) «مفاخرات الکوفة و البصرة»، المجمع العلمی العراق، ...
  • احمدی‌منش، محمد(1394) «اصلاح ساختار دولت عباسی در نیمۀ دوم سدۀ ...
  • آذرنوش، آذرتاش (1387) چالش میان فارسی و عربی، چاپ دوم، ...
  • بروکلمان، کارل (بی‌‌تا) تاریخ اأادب العربی، عبدالحلیم النجار، الجزء3، قم: ...
  • بلاذری، احمد‌‌بن‌‌یحیی (1988) فتوح‌‌البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال. ...
  • جابری، محمد عابد (1384) عقل سیاسی در اسلام، عبدالرضا سواری، ...
  • جعفریان، رسول (1376) منابع تاریخ اسلام، چاپ3، قم: انصاریان. ...
  • حاجی‌‌بابایی، محمود‌‌؛ علی زارعی، (1393) «جایگاه امور فرامادی در تحلیل ...
  • حضرتی، حسن (1387) دانش تاریخ و تاریخ‌‌نگاری اسلامی، قم: بوستان ...
  • حموی، یاقوت، ابن‌‌عبدالله (1995م) معجم‌‌البلدان، بیروت: دار‌‌ صار. ...
  • خلیفه‌‌بن‌‌خیاط، ابوعمرو ( 1415هـ/ 1995م)  التاریخ، تحقیق فواز، بیروت: دارالکتب ...
  • الدوری، عبدالعزیز (بی‌‌تا) نشأة علم التاریخ عند العرب، بیروت: المطبعةالکاتولیکیه. ...
  • دینوری، ابوحنیفه‌‌ احمد‌‌بن‌‌‌داود (1368ش) الأخبار‌‌الطوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر، قم: منشورات‌‌الرضی. ...
  • رابینسن، چیس‌اف (1389) تاریخ‌‌نگاری اسلامی، مترجم: مصطفی سبحانی، تهران: پژوهشکدۀ ...
  • زرگری‌‌نژاد، غلامحسین (1383) نهضت امام‌‌حسین(ع) و قیام‌‌کربلا، تهران: سمت. ...
  • زرین‌‌کوب، عبدالحسین (1392) تاریخ ایران بعد‌‌ از اسلام، چاپ‌‌ چهاردهم، ...
  • زکار، سهیل (1967) «کتاب الطبقات خلیفه‌بن‌‌خیاط»، المعرفة، القسم الاول، العدد64. ...
  • سعیدیان‌‌جزی، مریم (‌‌ 1386) «مثنی‌‌بن‌حارثه شیبانی و نخستین فتوح اسلامی ...
  • شبانه، رحیم (1388) «فتوح‌‌البلدان فرهنگ‌‌نامۀ جغرافیای تاریخی»، کتاب ماه تاریخ ...
  • شهیدی، جعفر (1358) پس از پنجاه سال، تهران: امیر‌‌کبیر. ...
  • صبوری، فاطمه (1388) «پیشگامان تاریخ‌‌نگار ایرانی تا قرن پنجم هجری»، ...
  • طحاوی، عبدالعلیم(1360)«البیئیات العلمیة الإسلامیه:1- بصره»، هدایة الاسلامیه، المجلد الرابع عشر، ...
  • ظریفیان شفیعی، غلامرضا؛ زهیر صیامیان گرجی(1391) «تاریخ‌‌نگاری اسلامی در روایت ...
  • عزیزی، حسین (1391) نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در ...
  • _________ (1391) «ابن‌‌واضح یعقوبی(م284ق) و آثار او در میراث مکتوب»، ...
  • قاسم‌‌بن‌‌سلام (1968م/1388)  الأموال، تحقیق: خلیل محمد هراس، قاهره: مکتبة الکلیات ...
  • قائدان، اصغر (1384) «تاریخ‌‌نگاری جنگ در عصر اسلامی»، فصلنامۀ مطالعات ...
  • __________ (1390) «تأثیر روایات ایام العرب بر مغازی و فتوح‌‌نگاری»،مطالعات ...
  • کریمیان و دیگران (1391) «دینور از شکل‌‌یابی تا اضمحلال تأملی ...
  • لسترنج، گی (1377) جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، مترجم: محمود ...
  • محمود‌‌آبادی، اصغر (1380) «تاریخ‌‌نگاران و رویداد قادسیه»، فصلنامۀ تاریخ اسلام، ...
  • مطلوب، احمد (1982) «البصره فی تراث الجاحظ(القسم‌‌الثانی)»، کلیة‌الاداب جامعه بغداد، ...
  • معصومی، محسن؛ محمد عبدالملکی (1393) «ایران‌‌گرایی در آثار مورخان ایرانی‌اسلامی ...
  • مغوث، سامی‌‌بن‌عبدالله‌‌بن أحمد (1424هـ/2004م) أطلس الخلیفة‌‌بن‌أبی‌‌بکر الصدیق، الریاض: مکتبة العبیکان. ...
  • ناجی، عبدالجبار (1407) «ریادة مورخی البصرة فی کتابة تواریخ شاملة»، ...
  • ناضمیان‌‌فرد، علی؛ یاسمین حاتم‌الابراهیمی (1394) «کامیابی معتضد در مدیریت بحران ...
  • ناظمیان‌‌فرد، علی(1377)«فتوح‌‌البلدان منبعی مستند در باب چگونگی فتح شهرها و ...
  • نولدکه، تئودور (1378) تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ...
  • واقدی، محمد‌‌بن عمر (1369ش) مغازی، مترجم: محمود مهدوی‌‌دامغانی، تهران، مرکز ...
  • یحیی‌‌بن‌‌‌آدم (1435هـ/2014م) الخراج، صححه و مشروحه: القاضی الفاضل، الشیخ احمد، ...
  • یعقوبی، احمد‌‌بن‌أبی‌‌یعقوب‌‌ (1422هـ) البلدان، محقق و مصحح: محمدامین ضناوی، بیروت: ...
  • ________________ [بی‌‌تا] تاریخ، بیروت: دار صار. ...
  • List of sources with English handwriting ...
  • -         Abū ḵalīl, Šoqī (1425/2005), Aṭlas al-Tārīḵ al-‘Arabī al-Eslāmī, Damascus: ...
  • -         Āḏartāš, Āḏarnūš (1387 Š.), Čāliš Mīyān-e Fārsī va ‘Arabī, ...
  • -         ‘Azīzī, Ḥossein (1391 Š.), Naqd va Barrrsī-ye Manābi‘ Tārīḵī-e ...
  • -         ‘Azīzī, Ḥossein (1391 Š.), “Ibn Vāżiḥ Yaqūbī va Āṯār-e ...
  • -         Aḥmad ‘Alī, Ṣāliḥ (1413), “Mofāḵirāt al-Kūfa va al-Basra”, al-Maĵma‘a ...
  • -         Aḥmadīmaniš, Moḥammad (1394 Š.), “Eṣlāḥ-e Sāḵtār-e Dolat-e Abbāsi dar ...
  • -         Bilāḏorī, Aḥmad b. Yaḥyā (1988), Fotūḥ al-Boldān, Beirut: Dār ...
  • -         Al-Dori, ‘Abd al-‘Azīz, Našat al-‘Elm al-Tārīḵ ‘Ind al-‘Arab, Beirut: ...
  • -         Dīnivarī, Abu Ḥanīfa Aḥmad b. Dāvūd (1368 Š.), Al-Aḵbār ...
  • -         Ejtihādī, Abulqāsin (1363 Š.), Barrasī-ye Vaż‘i Mālī va Māliyya ...
  • -         Ḥāĵībābāīī, Maḥmūd; Zāri‘I, ‘Alī (1393 Š.), “ĵāygāha Omūr-e Farāmādī ...
  • -         Ḥażratī, Ḥasan (1387 Š.), Dāniš-e Tārīḵ va Tārīḵnigār Eslāmī, ...
  • -         Himavī, Yāqūt b. ‘Abd allāh (1995), Mo‘ĵam al-Boldān, Beirut: ...
  • -         Ibn ḵordāḏbih, ‘Obiyd allāh b. ‘Abd allāh (1371 Š.), ...
  • -         Ĵābirī, Moḥammad ‘Abid (1384 Š.), ‘Aql-e Sīāsī dar Eslām, ...
  • -         Ĵafarīān, Rasūl (1376 Š.), Manābi‘ Tārīḵ-e Eslām, Qom; Anṣārīān. ...
  • -         ḵalifa b. ḵayyāt, Abu ‘Omar (1415/1995), Al-Tārīḵ, Edited by ...
  • -         Karīmīān and et. Al (1391 Š.), “Dīnivar az Šiklyābī ...
  • -         Maḡūṯ, Sāmī b. ‘Abdu allāh b. Aḥmad (1424/2004), Aṭlas ...
  • -         Maḥmūdābādī, Aṣḡar (1380 Š.), “Tārīḵnigārān va Rūydād-e Qādisīyya”, Faṣlnana-ye ...
  • -         Ma‘sūmī, Moḥsin; ‘Abdulmalikī, Moḥammad (1393 Š.), “Īrāngarāīī dar Āṯār-e ...
  • -         Maṭlūb, Aḥmad (1982), “Al-Baṣra fi Torāṯ al-ĵāḥiẓ (al-Qism al-Ṯānī)”, ...
  • -         Nāĵī, ‘Abd al-ĵabbār (1407), “Rīādat Movariḵī al-Baṣra fi Kitāba ...
  • -         Nāẓimīānfard, ‘Alī; Ḥātan la-Ebrāhīmī, Yāsamīn (1394 Š.), “Kāmyābī-ye Mo‘tażid ...
  • -         Nāẓimīānfard, ‘Alī (1377 Š.), “Fotūḥ al-Boldān Manba‘ī Mostanad dar ...
  • -         Qāidān, Aṣḡar (1384 Š.), “Tārīḵnigārī-e ĵang dar ‘Āṣr-e Eslāmī”, ...
  • -         Qāidān, Aṣḡar (1390 Š.), “Taṯīr-e Rivāyāt-e Ayyām al-‘Arab bar ...
  • -         Qāsim b. Salām (1388/1968), Al-Amvāl, Edited by ḵalīl Moḥammad ...
  • -         Saīīdīān ĵazī, Maryam (1386), “Moṯanā b. Ḥāriṯa Šaibānī va ...
  • -         Ṣabūrī, Faṭima (1388 Š.), “Pīšgāmān-e Tārīḵnigār-e Īrānī tā Qarn-e ...
  • -         Šabāna, RAḥīm (1388 Š.), “Fotūḥ al-Boldān Farhangnama-ye ĵoḡrāfīyā-ye Tārīḵī”, ...
  • -         Šahīdī, ĵafar (1358 Š.), Pas az Panĵāh Sāl, Tehran: ...
  • -         Ṭaḥāvī, ‘Abdul‘alīm (1360 Š.), “Al-Bayyīāt al-‘Elmiyya al-Eslāmīya: 1- Baṣra”, ...
  • -         Ya‘qūbī, Aḥmad b. Abī Vāżiḥ (1892), Al-Boldān, Edited by ...
  • -         Ya‘qūbī, Aḥmad b. Abī Vāżiḥ, Tārīḵ, Beirut: Dār Ṣādir. ...
  • -         Zargarīnižād, Ḡolām Ḥossien (1383 Š.), Nehżat-e Emām Ḥossien (PBUH) ...
  • -         Ẓarīfīān Šafī‘ī, Ḡolāmreżā; Ṣīāmīān Gorĵī, Zohair (1391 Š.), “Tārīḵnigārī ...
  • -         Zarrīnkūb, ‘Abdulḥossein (1392 Š.), Tārīḵ-e Īrān Ba‘d az Eslām, ...
  • -         Zikar, Sohail (1967), “Kitāb al-Ṭabaqāt ḵalīfa b. ḵayyāt”, al-Marifa, ...
  • References in English and German ...
  • -         Brockelmann, Carl (2016-19), History of the Arabic Written Tradition, trans. ...
  • -         Le Strange, Guy (1905), The Lands of the Eastern ...
  • -         Noldeke, Theodor (1973), Geschichte der perser und Araber zur ...
  • -         Robinson, Chase. F. (2008), Islamic historiography (Themes in Islamic ...
  • نمایش کامل مراجع