مؤلفه های تاریخ نگاری شعبی براساس روایت های بر جای مانده از وی در متون کلاسیک تاریخی

سال انتشار: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 252

فایل این مقاله در 23 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HII-30-46_001

تاریخ نمایه سازی: 8 آذر 1399

چکیده مقاله:

ریشه ­های تاریخ­نگاری اسلامی به روایاتِ راویان و اخباریان سده اول و دوم قمری باز می­ گردد که در متون تاریخی سده­ های بعد بر جای مانده ­اند. از این ­رو، فهمِ شیوۀ تفکر مسلمانان درباره گذشته، به یک معنا بدون بررسی این روایت­های تاریخی امکانپذیر نیست. در این میان، روایات ابوعمرو عامربن ­شراحیل ­عبد شعبی معروف به شعبی (متوفای 104ق)، به عنوان نخستین اخباری مکتب عراق، از جایگاه خاصی در تاریخ­نگاری اسلامی برخوردار است؛ زیرا شناخت و بررسی روایات وی ما را به فهمِ دقیق­تر تحولات تاریخ اسلام در سدۀ نخست رهنمون می ­سازد. بر همین اساس، در مقالۀ حاضر تلاش شده است تا با خوانش روایت­ های شعبی در متون کلاسیک تاریخی، به فهم مؤلفه ­های تاریخ­نگاری او پرداخته شود. به سخن دیگر، مسئلۀ مقاله حاضر شناسایی بینش و اندیشۀ تاریخ­نگاری این اخباری کوفی و تأثیر این نگرش­ ها در روایتِ رخدادهای تاریخ اسلام است. رویکرد اتخاذ شده در این تحقیق، رویکرد معناکاوی است. بر پایۀ این رویکرد، به منظور فهم تاریخ­نگاری شعبی، در کنار شناسایی عناصر زبانی روایت­ هایش لازم است که رابطۀ میان متن «روایت­ ها»با نویسنده (شعبی) و بافت­ اندیشه ­ای­ و فرهنگی زمانۀ متن نیز بررسی و تحلیل شود. نتیجۀ تحقیق نشان می­ دهد که نظام فکری و اندیشه ­های شعبی بر مؤلفه ­های هویت­ سازی عربی-اسلامی، بینش قبیله ­ای-قومی و مشروعیت­ سازی برای امویان استوار بوده که این مؤلفه ­ها به شدت متأثر از اوضاع زمانۀ وی بوده است.

نویسندگان

زینب امیدیان

استادیار گروه تاریخ تشیع، دانشکده الهیات، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

مریم عزیزیان

استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • منابع و مآخذ ...
  • - آئینه­وند، صادق (1387ش)، علم تاریخ در گستره­ی تمدن اسلامی، ...
  • - ابن­جوزى، أبوالفرج ­عبدالرحمن­بن ­على­بن­ محمد (1412ق)،  المنتظم ­فى ­تاریخ ...
  • - ابن­طقطقى، محمد­بن ­على­بن ­طباطبا (1418ق)، الفخرى ­فى ­الآداب ­السلطانیة ...
  • - ابن­سعد، محمد (1414ق)، الطبقات ­الکبرى (الطبقة الخامسة)، تحقیق محمدبن ...
  • - .......................... (1410ق)، الطبقات ­الکبرى، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، ج1، ...
  • - ابن­عبدالبر، أبوعمر یوسف­بن­ عبدالله­بن ­محمد (1412ق)، الاستیعاب ­فى­ معرفة ...
  • - ابن­عبدربه‏، أحمدبن ­محمد (1404ق)، العقد الفرید، تحقیق مفید محمد ...
  • - ابن­فقیه، احمدبن ­محمد (1416ق)، البلدان، تحقیق یوسف ­الهادی، بیروت: ...
  • - ابن‌قتیبه، أبومحمد عبدالله­بن ­مسلم (1992م)، المعارف، تحقیق ثروت­ عکاشة، ...
  • - ابن­کثیر، أبوالفداء اسماعیل­بن ­عمر (1407ق)،  البدایة و النهایة، ج9، ...
  • - اصفهانی، ابوالفرج­ على­بن ­حسین [بی­تا]، مقاتل­ الطالبیین، تحقیق سید ...
  • - بلاذرى، أحمدبن­ یحیى (1417ق)، انساب ­الأشراف، تحقیق سهیل زکار ...
  • - ......................................... (1988م)، فتوح­ البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال. ...
  • - بیهقى، ابوبکر احمدبن ­الحسین (1405ق)، دلائل­ النبوة و معرفة ...
  • - ثقفی­ کوفى، ابواسحاق­ ابراهیم­بن­ محمد (1353ش)، الغارات، تحقیق جلال­الدین ...
  • - جعفریان، رسول (1393ش)، منابع تاریخ اسلام، تهران: نشر علم. ...
  • - حضرتی، حسن و عباس برومند اعلم (1391)، تاریخ­شناسی و ...
  • - خطیب ­بغدادى، احمد­بن­ على (1417ق)‏، تاریخ ­بغداد، تصحیح مصطفی­عبد­القادر ...
  • - ذهبی، شمس‌الدین ­محمدبن ­احمد [بی­تا]،  تذکرۀ الحفاظ، ج1، بیروت: ...
  • - ذهبى، شمس‌الدین­ محمدبن ­احمد (1413ق)، تاریخ­ الاسلام­ و وفیات ...
  • - رابینسون، چیس اف (1389ش)، تاریخ‌نگاری اسلامی، ترجمۀ مصطفی سبحانی، ...
  • - ساسانی، فرهاد (1389)، معناکاوی، تهران: علم. ...
  • - سجادی، سید صادق و هادی عالم­زاده (1380ش)، تاریخ­نگاری در ...
  • - سزگین، فؤاد (1412ق)، تاریخ التراث العربی، ترجمۀ محمد فهمی ...
  • - سمعانی، ابوسعید عبدالکریم­بن­ منصور التمیمی (1382ق)، الانساب، تحقیق ­عبدالرحمن­بن ...
  • - شفیعی، سعید (1398)، «شعبی»، دانشنامه جهان اسلام، ج27، تهران: ...
  • - طبری، أبوجعفر محمدبن­ جریر (1387ق)، تاریخ ­الأمم­ و الملوک، ...
  • - طریحی، محمد سعید (بهمن و اسفند 1373)، «مخازن قدیمی ...
  • - عزیزی، حسین (1391)، نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح ...
  • - فاخوری، حنا [بی­تا]، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمه عبدالمحمد ...
  • - کرون، پاتریشیا (1389)، تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام، ترجمه ...
  • - گریفیث، سیدنی (فروردین 1387)، «تاریخچه مجادلات روحانیان مسیحی سریانی ...
  • - گریفیث، سیدنی (تابستان 1386)، «کتاب مقدس و پیام محمد(ص) ...
  • - گیب، هامیلتون (1361ش)، تاریخ­نگاری در اسلام، گردآوری، ترجمه و ...
  • - نصربن مزاحم منقرى (1382ق)، وقعة­ صفین، تحقیق عبدالسلام محمد ...
  • - مِزّی، ابوحجاج ­جمال‌الدین ­یوسف (1413ق)، تهذیب ­الکمال، تحقیق­ بشار ...
  • - مسعودی، أبوالحسن­ على­بن­ حسین­بن ­على (1409ق)، مروج­ الذهب­ و ...
  • - مقدسى، مطهربن­ طاهر [بی­تا]،  البدء ­و التاریخ، ج5، بورسعید: ...
  • List of sources with English handwriting ...
  • -          Āīīnavand, Ṣādīq (1387 Š.), ‘Elm-e Tārīḵ dar Gostara-ye Tamaddon-e ...
  • -          ‘Azīzī, Ḥossein (1391 Š.), Naqd va Barrasī-ye Manābi‘-e Tārīḵī-ye ...
  • -          Bilāḏorī, Aḥmad b. Yaḥyā (1417), Ansāb al-Ašrāf, Edited by ...
  • -          Bilāḏorī, Aḥmad b. Yaḥyā (1988), Fotūḥ al-Boldān, Beirut: Dār ...
  • -          Bihaqī, Abubakr Aḥmad b. al-Ḥossien (1405), Dalāil al-Nobovva va ...
  • -          Ḏahbī, Šams al-Dīn Moḥammad b. Aḥmad (n.d.), Taḏkara al-Ḥifāẓ, ...
  • -          Ḏahbī, Šams al-Dīn Moḥammad b. Aḥmad (1413), Tārīḵ- al-Eslām ...
  • -          Eṣfahānī, Abulfaraĵ ‘Alī b. Ḥossien (n. d.), Maqātal al-Ṯālibīn, ...
  • -          Fāḵūrī, Ḥanā (n.d.), Tārīḵ-e Adabīāt-e Zabān-e ‘Arabī, Translated by ...
  • -          Gibb, Hamilton et al. (1361 Š.), Tārīḵnigārī dar Eslām, ...
  • -          Griffith, Sidney (Farvardīn 1387 Š.), “Tārīḵča-ye Moĵādilāt-e Rohānīūn-e Masīḥī-ye ...
  • -          Griffith, Sidney (Summer 1386 Š.), “Kitāb-e Moqaddas va Payām-e ...
  • -          Ḥażratī, Ḥasan; Borūmand Alam, ‘Abbās (1391 Š.), Tārīḵšināsī va ...
  • -          Ibn ‘Abdalbar, Abu ‘Omar Yūsif b. ‘Abdullāh b. Moḥammad ...
  • -          Ibn ‘Abdraba, Aḥmad b. Moḥammad (1404), Al-‘Eqd al-Farīd, Edited ...
  • -          Ibn Faqīh, Aḥmad b. Moḥammad (1416), Al-Boldān, Edited by ...
  • -          Ibn ĵozī, Abulfaraĵ ‘Abdulrahmān b. ‘Alī b. Moḥamad (1412), ...
  • -          Ibn Kaṯīr, Abulfidā Esmāīl b. ‘Omar (1407), Al-Bidāya va ...
  • -          Ibn Qotaiba, Abū Moḥammad ‘Abdullāh b. Moslim (1992), Al-Ma‘ārif, ...
  • -          Ibn Sa‘d, Moḥammad (1414), Al-Ṭabaqāt al-Kobrā (al-Ṭabaqi al-ḵāmisa), Edited ...
  • -          Ibn Sa‘d, Moḥammad (1410), Al-Ṭabaqāt al-Kobrā, Edited by Moḥammad ...
  • -          Ibn Ṭaqṭaqī, Moḥammad b. ‘Alī b. Ṭabāṭabā (1418), Al-Faḵrī ...
  • -          Ĵafarīān, Rasūl (1393 Š.), Manābi‘-e Tārīḵ-e Eslām, Terhan: Našr-e ...
  • -          ḵaṭīb Baḡdādī, Aḥmad b. ‘Alī (1417), Tārīḵ-e Baḡdād, Edited ...
  • -          Naṣr b. Mozāḥim Minqarī (1382), Vaqa‘at Ṣifīn, Edited by ...
  • -          Maqdasī, Moṭahar b. Ṭāhir (n. d.), Al-Bad‘a va Al-Tārīḵ, ...
  • -          Mas‘ūdī, Abul Ḥasan ‘Alī b. Ḥossein b. ‘Alī (1409), ...
  • -          Mizzī, Abuḥiĵāĵ ĵamāl al-Dīn Yūsif (1413), Tahḏīb al-Kamāl, Edited ...
  • -          Saĵĵādī, Sayyed Ṣādiq; ‘Ālimzāda, Hādī (1380 Š.), Tārīḵnigārī dar ...
  • -          Sam‘ānī, Abu Sa‘īd ‘Abdulkarīm b. Manṣūr al-Tamīmī (1382), Al-Ansāb, ...
  • -          Sāsānī, Farhād (1389 Š.), Ma‘nākāvī, Tehran: ‘Elm. ...
  • -          Šafī‘ī, Sa‘īd (1398 Š.), “Ša‘bī”, Dānišna-ye ĵāhān-e Eslā, Vol. ...
  • -          Ṯabarī, Abu ĵafar Moḥammad b. ĵarīr (1387), Tārīḵ al-Oman ...
  • -          Ṭarīḥī, Moḥammad Sa‘īd (Bahman & Esfand 1373 Š.), “Maḵāzin-e ...
  • -          Ṯaqafī Kūfī (1353 Š.), Al-Ḡārāt, Edited by ĵalāl al-Dīn ...
  • English Books ...
  • -          Crone, Patricia (2005), Medieval Islamic Political Thought, Edinburgh University ...
  • -          Robinson, Chase. F. (2008), Islamic Historiography (Themes in Islamic ...
  • -          Sezgin, Fuat (1967) Geschichted des Arabischen Schrifttums, Leiden: Brill. ...
  • نمایش کامل مراجع