ارزیابی عوامل مٶثر در تشخیص غبن فاحش و افحش

پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که اگر یکی از متعاقدین، نسبت به اسقاط خیار غبن خود اقدام نماید، در صورتی که منظور او غبن فاحش بوده، خیار غبن افحش از او ساقط نمی‌شود. علاوه بر اینکه غبن افحش در قانون نیز نیامده است. بنابراین تشخیص و تمییز غبن فاحش از افحش (در رسیدگی منصفانه به دعاوی مطروحه) حائز اهمیت خواهد بود. برای نیل به این مقصود، ارزیابی عوامل مشخص‌کننده ضرورت پیدا می‌کند. یافته‌های این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده نشان می‌دهد که معیار عرف به صورت مطلق (آن‌چنان که در قانون مدنی ماده 417 آمده) نمی‌تواند دقیق و خالی از خدشه برای تشخیص غبن فاحش از افحش باشد؛ چرا که عرف در تبین مصادیق ضرر، تمکن مالی متعاملین، زمان و مکان، شرایط معامله و ارزش مبیع را در نظر می‌گیرد. بنابراین نمی‌توان ضرر عرفی را بدون در نظر گرفتن حال متعاملین منظور نمود. لذا با تبیین و تفکیک بین ضرر مالی و ضرر حالی، بهترین ملاک برای تشخیصْ عرف است، آن هم نه عرف با در نظر گرفتن صرف ضرر مالی، بلکه عرف با در نظر گرفتن ضرر حالی می‌باشد؛ همچنان که به نظر می‌رسد ماده 419 ق.م. مٶید همین نظر است. لذا پیشنهاد می‌گردد قانون‌گذار نسبت به تفصیل ماده 417 این قانون اقدام نماید.