آیه «الرِّجالُ قَوَّامُونَ‏ عَلَى النِّساء» در گذر تاریخ؛ مقایسه دیدگاه‌های تفسیری متقدم و متأخر با معاصر

آیه 34 سوره نساء، یکی از بحث‌برانگیزترین آیات قرآن است که فقها و حقوق‌دانان برای تشریع بعضی از احکام مربوط به زنان و تدوین برخی از قوانین مدنی، به آن استناد می‌کنند. از این‌رو، تفسیر و تبیین این آیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در همین راستا، پژوهش حاضر به مطالعه این آیه در تفاسیر و کتاب‌های فقهی و تاریخی پرداخته، سیر تحول معنای قوّامیت نزد متقدمان، متأخران و معاصران به دست آمده است. در تفاسیر متقدم و متأخر به معانی تسلط، ریاست و قیمومیت اشاره شده، اما برداشت‌های معاصر بیشتر حول محور مدیریت و مسئولیت می‌چرخد. همچنین در این زمانه، واژه «فضل» مندرج در آیه، به فزونی قدرت بدنی و ثروت تفسیر شده و تنبیه زنان به دو مورد از عادات عرب جاهلی پیوند داده شده است. نتیجه جنبی این پژوهش آن است که شرایط فرهنگی و اجتماعی مفسران در شکل‌گیری نگاه سنتی آنان به زنان، بسیار اثرگذار است.