بررسی عوامل مؤثر بر تحول کالبدی خانه و فرهنگ زندگی در یک قرن اخیر ایران موردپژوهی: تحولات الگوی خانه در شهر تاریخی لار (علمی پژوهشی)

در زندگی امروز، خانه همچنان مأمن و محل آرامش و آسایش هر فرد به حساب می‌آید، اما میزان این بهره‌مندی در گونه‌های متنوع خانه، متفاوت است. وجود خانه‌های تاریخی و حضور در این خانه‌ها و شنیدن خاطرات نسل‌های قدیمی‌تر و بررسی دیدگاه صاحب‌نظران در حوزۀ نقد آثار معماری، روشن می‌سازد که چرا بسیاری از معماران در حال حاضر، به‌دنبال شناخت کیفیت‌هایی در آن خانه‌های سنتی هستند. در این مقاله، نگارندگان پس از معرفی و بررسی عوامل مؤثر بر تغییر و تحول در معماری مسکونی سنتی ایران، به نحوۀ شکل‌گیری شهر جدید لار با عنوان «شهر بدون کوچه» پس از زلزلۀ سال 1339 و هم‌زمان با ورود اصول شهرسازی و معماری نوین به ایران در دورۀ پهلوی دوم می‌پردازند. روش این تحقیق در بخش اول، مطالعات کتابخانه‌ای و استنادی و در بخش دوم، بررسی میدانی و جمع‌آوری و مقایسۀ گونه‌های مختلف مسکن در شهر لار بوده است. نتایج نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از تحولات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی از ابتدای قرن سیزدهم در ایران آغاز شد و اگرچه اغلب سرمنشائی خارج از فرهنگ داخلی داشته، پذیرش تدریجی و یا بعضاً تحمیل آن‌ها در سبک زندگی مردم، زمینۀ بروز و ظهور تغییرات کالبدی مسکن در یکصد سال اخیر را به وجود آورد. در این میان، مداخلات دولت در نوسازی شهری و ساخت مسکن انبوه، به پشتوانۀ درآمد نفتی، بیشترین تأثیر را بر تغییر شکل شهرها داشته است. همچنین، گونه‌شناسی الگوی خانه در شهر لار، در طول صد سال گذشته، نشان داد که در الگوهای مسکونی اخیر، خلاقیت‌های مردمی ناشی از تجربۀ زیست در خانه‌های سنتی و نبوغ طراحان در معماری خانه‌های ضد زلزله، به‌‌کلی نادیده گرفته ‌شده است.