بررسی عملکرد و اجزای عملکرد ارقام جو در تناوب گندم و بقایای مختلف آن در شرایط دیم

چکیده مقدمه: وجود اقلیم خشک در کشور، عدم تناوب صحیح زراعی، جمعآوری، سوزاندن و خارج کردن بقایای گیاهی از مزارع، مصرف بیرویه کودهای شیمیایی و عدم مصرف کودهای آلی موجب شده است که میزان مواد آلی در خاکهای کشور روزبهروز کمتر شود که این مسیله باعث کاهش حاصلخیزی خاک و بهدنبال آن کاهش عملکرد محصول شده است. بنابراین، برای حفظ خاک و بهبود خصوصیات فیزیکی آن و حفظ تعادل عوامل زیست محیطی، ضرورت مصرف مواد آلی و افزایش درصد آن در خاکهای کشور امری اجتنابناپذیراست. در این شرایط، ارقامی از جو که بهرهوری بالایی از نظر جذب و مصرف نیتروژن داشته باشند، میتوانند در مزرعه نیز سبزکردن و استقرار بهتری داشته باشند و از این جهت بررسی این اختلاف ارقام در مقادیر مختلف بقایای گیاهی ضروری است. مواد و روشها: در این تحقیق اثر مقادیر مختلف بقایای گندم بر استقرار بذر و عملکرد ۴ رقم جو دیم بهصورت استریپ پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در ۳ تکرار در ایستگاه مراغه در سالهای زراعی ۹۷-۱۳۹۶ و ۹۸-۱۳۹۷ بررسی گردید. فاکتورهای شامل میزان بقایای گندم به عنوان فاکتور افقی در ۳ سطح (صفر، ۵/۱ و ۳ تن در هکتار) و ارقام جو دیم بهعنوان فاکتور عمودی در ۴ سطح (سهند، آبیدر، ریحان ۰۳و یوسف) بود. آزمایش در تناوب گندم - جو اجرا شد. بقایای گیاهی گندم را در کرتهای آزمایشی بر حسب تیمار مربوطه افزوده و سپس عملیات کاشت انجام شد. نتایج: نتایج نشان داد حفظ بقایای گیاهی گندم به میزان ۳ تن در هکتار، اثرات مثبت بر عملکرد جو دیم دارد و ترکیب تیماری رقم آبیدر × ۳ تن بقایای گندم، با بیشترین میزان میانگین صفات وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده، شاخص برداشت، درجه باردهی و شاخص بهرهوری بارش نسبت به بقیه تیمارها برتری داشت. نتیجهگیری: نتایج این پژوهش، حاکی از وجود اختلافات ژنتیکی بین ارقام مختلف جو از نظر واکنش نسبت به میزان بقایای گیاهی گندم است. همچنین میتوان نتیجه گرفت که حفظ بقایای گندم میتواند موجب بهبود عملکرد جو دیم گردد. واژههای کلیدی: تناوب زراعی، حاصلخیزی خاک، شاخص بهرهوری بارش، کشاورزی حفاظتی