بازشناسی الگوها و رویه‌های معماری زمینه‌گرا در اندیشه و شهرهای اسلامی در عصر جهانی‌سازی

معماری ایرانی در دوران اسلامی، تجلی وحدت در کثرت و تلاش برای رسیدن به یک وحدت در عالم کثرت با متحد کردن اجزا بر اساس نظم است؛ این نوع معماری، به‌عنوان بخشی از «هویت معماری» در ایران اسلامی شناخته می‌شود. در فرهنگ ایرانی- اسلامی، هنرمند، نه برحسب مکنت و مهارت و توانمندی که به میزان شفافیت و قابلیت و نیازمندی، می­تواند با توجه به زمینه‌های کالبدی، تاریخی، اقلیمی- جغرافیایی و اجتماعی- فرهنگی زمینۀ معماری و درک محیط پیرامون و دریافت پیامِ بستر طرح، ذره­ای از بی­نهایت حقیقت را دریابد و در اثر خود متجلی کند. بر همین مبنا توجه به «هویت» در زمینه است که «کثرت» را به «تنوع» نزدیک می‌کند و تنوع است که زندگی را جذاب و زیبا می‌سازد. اما در عصر حاضر، دین و آموزه‌های دینی در کالبد شهر معاصر ایرانی کاملاً به حاشیه رانده شده است که نتیجه‌، کالبدی است که کاملاً متأثر از الگوهای مدرنیته(به‌ویژه تمدن معاصر غرب) یا جهانی‌سازی، شکل‌گرفته است. ازاین‌رو و با مطالعات پیشین در حوزۀ زمینه‌گرایی، نیاز به پژوهش در این حوزه از دیدگاه اسلامی و متفکران مسلمان احساس شد. این پژوهش، در قالب دو بخش به این موضوع می­پردازد؛ در «بخش اول» با استفاده از روش «فراتحلیل» به ادبیات موضوعی تحقیق در حوزۀ «شهر اسلامی» و زیرمجموعه‌های آن پرداخته می‌شود و «زمینه‌گرایی» در اندیشه اسلامی و ادبیات متفکران شرق موردبحث و بررسی قرار می‌گیرد؛ در «بخش دوم» مؤلفه‌ها بر اساس انواع «زمینه‌گرایی» در معماری معاصر مورد تحلیل قرارمی­گیرند و سپس «مدل نگاه اسلامی به زمینه» در قالب یک دیاگرام ارائه می‌شود.