بررسی نقش سکونتگاه های غیر رسمی در کاهش پایداری توسعه شهری

فرآیند رشد شهری در کشورهای در حال توسعه، با رشد بدون برنامه و غیررسمی شهرها صورت گرفته است. ناپایداری حاصل از این رشد نامتعادل به شکل نابرابر فضایی- اجتماعی، فقرشهری، سکونت در اراضی پر خطر، تخریب محیط زیست، فقدان خدمات شهری از جمله بحران های مربوط به رشد جمعیت در شهرها هستند که یکی از چالشهای جدی پیش روی مدیریت شهری (اسکان غیررسمی) را بوجود آورده اند. این سکونتگاه ها ضمن آن که سیمایی آشفته و بی نظم در بخش خاصی از شهر بوجود می آورند، لطمات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گسترده ای را بر کل مجموعه شهر تحمیل می کنند. ناپایداری توسعه شهری مهمترین چالش هزاره سوم است و یکی از موضوعات اصلی مورد بحث محافل توسعه و برنامه ریزی است. هدف اصلی توسعه پایدار تامین نیازهای اساسی، بهبود سطح زندگی، اداره بهتر اکوسیستمها و آینده امن است. با مطرح شدن توسعه پایدار شهری و لزوم توجه به همه ابعاد آن، مشکل سکونتگاه های غیررسمی وارد فاز مطالعاتی جدیدی شده است و محققان علوم انسانی با دیدی کلی و نگاهی جغرافیایی، پدیده اسکان غیررسمی در شهرها را مورد مطالعه قرار می دهند. شهر پایدار با ویژگی های اقتصادی- اجتماعی مطلوب همچون مسکن مناسب، کاهش فقر، عدالت محور، فضاهای سالم، امن، آرام، جذاب؛ آرمانی است که با مدیریتی پویا قابل دسترس خواهد بود. نتایج بیانگر این است که اکثر زمین های مورد نظر فاقد مجوز و سند رسمی برای ساخت و ساز می باشند ولی از خدمات و تسهیلات شهری استفاده نموده و به رشد خود ادامه می دهند لیکن با ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی نابسامان خود نوعی گسیختگی را بر کل فضای شهر تحمیل نموده اند. برنامه ریزی جهت جلوگیری از مهاجرت ساکنان بومی، ارائه خدمات و امکانات به ساکنان محلات بافت های غیررسمی، آموزش های شهروندی و طرحهای بهسازی و نوسازی از مهمترین راهکارها در راستای توسعه پایدار شهری می باشد. هدف این مقاله ضرورت توجه به سکونتگاه های غیر رسمی با تاکید بر شاخص های پایداری در برنامه ریزی توسعه و مدیریت شهری می باشد. در مقاله حاضر از روش توصیفی-تحلیلی با استفاده از تعیین متغیرهایی در هریک از ابعاد سه گانه اجتماعی ، اقتصادی و زیست محیطی استفاده گردیده است. ۸۲ شاخص پایداری شهری شناسایی و عوامل اصلی تاثیرگذار بر توسعه پایدار شهر ارزیابی و ۵ عامل: سلامت شهری، مشارکت، محیط زیست پایدار، هویت شهری و آموزش استخراج شدند.