ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح احداث منطقه ویژه اقتصادی بر شهر بجنورد

شهرنشینی بیش از پنج هزار سال قدمت دارد و گسترش آن بخصوص در دوره معاصر با پیامدهای گوناگون همراه بوده است. نظام شهرنشینی و روند سریع آن در ایران نیز، سبب هجوم گسترده به شهرها و پیدایش و توسعه بخش های خدمات و صنعت در این شهرها شده است. از سوی دیگر بسیاری از فعالیت های اقتصادی، تجاری و صنعتی نیز، که خارج از حریم های قانونی و پیرامون محدوده های شهری شکل یافته اند، به صورت های مستقیم و یا غیر مستقیم، بر فضاهای عملکردی این شهرها تأثیرگذار بوده اند. منطقه ویژه اقتصادی بجنورد که در جوار شهر بجنورد و به فاصله 5 کیلومتری از آن مجوز احداث گرفته است، از این قاعده مستثنی نبوده و به دلیل ماهیت عملکردی و همجواری با شهر بجنورد، از قابلیت اثرگذاری بر شهر بجنورد و بویژه ارزش های زیست محیطی آن برخوردار می باشد. تحقیق و پژوهش انجام شده با یکی از رایج ترین روش های ارزیابی اثرات زیست محیطی EIA ، ماتریس لئوپولد صورت پذیرفته و روش پژوهش توصیفی تحلیلی است با هدف ارزیابی کلیه اثرات وپیامدهای مطلوب و نامطلوب ناشی از احداث منطقه ویژه اقتصادی بجنورد بر محیط شهری بجنورد و نواحی پیرامونی آن تهیه و تدوین شده است. در این پژوهش، با مروری بر ادبیات موضوع و فلسفه شکل گیری مناطق ویژه اقتصادی در جهان و پیشینه آن در ایران، نخست ویژگی های فنی و عملکردی منطقه ویژه اقتصادی بجنورد به تفصیل بررسی گردیده است. سپس کلیه عوامل و شاخص های زیست محیطی شهر بجنورد و نواحی پیرامونی آن اعم از شاخص های محیط طبیعی، محیط انسان ساخت و نیز محیط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محدوده تأثیرپذیر شهر بجنورد از احداث منطقه ویژه، مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه و با استفاده از مدلهای سنجشی- هم طرازی، اثرات احداث منطقه ویژه اقتصادی بجنورد، بر روی محیط زیست محدوده شهر بجنورد مورد بررسی شد و پس از آن و با مشخص شدن اثرات نامطلوب، راه های کاهش و مدیریت این اثرات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این راستا اثرات مثبت و منفی اجرای پروژه در دو فاز ساختمانی و بهره برداری مشخصگردید. همچنین چک لیست اثرات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که پروژه از مجموع 179 اثر طرح 54 اثر ( 30 درصد) در محیط فیزیکی، 36 اثر ( 20 درصد) در محیط بیولوژیکی و 89 اثر ( 50 درصد) در محیط اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی رخ داده است. نتایج حاصله موید آنست که محیط اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی نیمی از اثرات احداث و بهره برداری از طرح را دریافت نموده است. عمده این اثرات مثبت و با شدت متوسط و بعضاً زیاد است که عدم مهاجرت، رشد و ثبات اقتصادی را برای شهر بجنورد به ارمغان است.