کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده
محل انتشار: فصلنامه فنون ادبی، دوره: 11، شماره: 4
سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 209
فایل این مقاله در 14 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_LIAR-11-4_009
تاریخ نمایه سازی: 20 اسفند 1399
چکیده مقاله:
آثار ادبی در خلاء به وجود نمی‌آید. جدای از کارکرد زیبایی‌شناسی و زبانی، مسائل اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و روانی نیز در آفرینش ادبی ایفای نقش می‌کند. این عوامل در خلق آثار ادبی تفاوت‌هایی ایجاد می‌کند. بسیاری از ممیزه‌های ژانرها و گونه‌های ادبی همین عوامل مذکور است که اهمیت بررسیِ آثار در بحث ژانر را دوچندان می‌کند. یکی از ژانرهای ادبی «معراج‌نامه» یا «خواب‌نامه» 1 است که در این گونه «نویسنده یا شاعر در خواب، رؤیا یا حالتی سکرآور به دنیای دیگری عروج یا سفر می‌کند و با وقایعی روبه‌رو می‌گردد و پس از بازگشت به دنیای حقایق، مشهودات را به صورت شعر یا نثر مکتوب می‌کند 2». این آثار جدای از جنبه‌های ادبی - هنری، کارکردهای مهم دیگری نیز دارند. معراج‌نامه‌ها اصولاً به لحاظ اجتماعی بازتاب جوامعِ بسته با حکومت‌های استبدادی و جامعه‌ای با مفاسد طبقاتی‌اند. فسادها یا اختناق یا به‌گمان صاحبان این آثار در اجتماع وجود دارد، یا برخاسته از بی‌توجهی به مسائل دینی و مفاسد اخلاقی- انسانی پدید آمده است که در هر حال، بازتاب این مسائل در آثار ادبی قابل دریافت است. ازآنجاکه فضای استبدادی حکومت و جوّ آلودة جامعه به شاعر/ مؤلف اجازة اصلاح به شکل بیرونی را نمی‌دهد، او به مکانیسم روانی رؤیا یا خواب پناه می‌برد. در این عالم ضعف‌ها و فسادهای عالم واقع را ترسیم می‌کند که نوعی نقد اجتماع و تصویر دنیای آرمانی خود اوست؛ آثاری که در فضای این ژانر خلق می‌شود، علاوه‌بر جنبه‌های اجتماعی– سیاسی؛ به لحاظ مبانی عرفانی نیز بررسی و تحلیل می‌شود. این رؤیاها یا خواب‌ها حاصل تخلیة روانی شاعر/ مؤلف است که بعد از آن باعث تحلیه و سرانجام تجلیه (فنا) می‌شود.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
امیر سلطان محمدی
دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :