مروری بر کارکرد اجتماعی فرهنگی و عناصر آن در شهر اسلامی

از آنجایی که اسلام اولین پایگاه های تمرکز و استقرار خود را در شهر بنا نهاد؛ جزئیات و ظرایف بسیاری را در رابطه با کالبد و استخوان بندی فیزیکی شهر اسلامی مورد توجه قرار داده است. به طوری که می توان در فرامین و دستورات دین اسلام هم اصول و مضامینی کلی و با سیطره ی وسیع را در راستای ساخت کالبد شهر اسلامی به کار گرفت. بدین منظور در این پژوهش سعی شده است تا عناصر و شاخصه های معرف کارکرد اجتماعی فرهنگی شهر اسلامی شامل: (محله، مدرسه، میدان، شبکه معابر) مورد بررسی و تا حد ممکن تفاوت های صوری و محتوایی آن در شهرهای اسلامی کنونی مورد بررسی قرار گیرد. چرا که یکی از اهداف شهری گری اسلام؛ ضمن در نظر گرفتن نیاز شهروندان، بی شک ایجاد و سازمان دهی مناسب عرصه هایی بوده است که امکان اجرای درست دستورات دینی را فراهم آورد و مزایای آن مجددا به زندگی شهروندان باز خواهد گشت. حال آن که بر اساس نتایج در زمینه ی عنصر محله در هم تنیدگی و پیوستگی های افراد بین یکدیگر، روابط عاطفی مستحکم، احساس نیاز مردم به هم جهت گذراندن امور زندگی، جایگاه بالای همسایگی و ... بسیار کمرنگ شده است. امروزه مدارس همانند گذشته در شهرهای اسلامی به ایفای نقش می پردازند و همچنان در آن به آموزش و پرورش پرداخته می شود. میدان ها نیز امروزه باید به ارتقا سامانه ی حمل و نقل عمومی، امکان حمل و نقل خصوصی، کف سازی پیاده رو، کاشت گیاهان، تجهیزات (مبلمان شهری) در خیابان، عدم مشاهده ی نا آرامی و اغتشاش در میادین، امکان پیاده روی راحت و آسوده، خیابان های جمع و پخش کننده، خیابان های دسترسی محلی، معابر ویژه حمل ونقل همگانی، پارکینگ طبقاتی، تابلوهای تبلیغاتی و... توجه ویژه ای مبذول گردد و نهایتا در زمینه ی شبکه معابر میتوان گفت، توجه دین اسلام به معابر و ساختار فیزیکی معابر تا حد زیادی بستگی به گرایش دین اسلام به تحرک و جابه جایی مردم و لزوم بقای زندگی دینی در گرو رفت و آمد مکرر و مداوم به سوی مکان هایی چون؛ مسجد، بازار، ارگ یا امروزه مراکز حکمروایی یا حکومتی و سایر محلات می باشد.