نقشه راه مطالعات و کاربردهای مدیریت ریسک در صنعت برق ایران

صاحب اثر: پژوهشگاه نیرو
نوع محتوی: گزارش
زبان: فارسی
DOI: 10.30503/nripress.2020.009
شناسه ملی سند علمی: R-1172385
تاریخ درج در سایت: 22 فروردین 1400
مشاهده: 1,069
تعداد صفحات: 152
سال انتشار: 1397

فایل این گزارش در 152 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

  • من نویسنده این مقاله هستم

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این گزارش:

چکیده گزارش:

امروزه عدم قطعیت و ریسک از اجزای جدانشدنی هر نوع سیستمی است. هر تصمیمی که برای رسیدن به ریسک های خاصی را هم به همراه خود دارد. برای مثال تصمیمات عملیاتی ،هدف مشخصی گرفته می شود می تواند به مشاجرات اساسی در یک جلسه هیئت مدیره منجر شود. نکته جالب اینجا است که نتایج تصمیم گیری افراد به ندرت به صورت باینری است به عبارت دیگر با توجه به نتایج نمی توان گفت که این تصمیم صد در صد درست و یا غلط بوده است. به همین علت است که مدیریت ریسک ممکن است هر دو جنبه را هم زمان در خود داشته باشد و هنگامی که ریسک در فرمول بندی استراتژی سازمان و اهداف کسب و کار در نظر گرفته می شود، مدیریت ریسک بایستی به منظور بهینه سازی نتایج استفاده شود. در شرایط کنونی، سازمان های دولتی و خصوصی در تصمیمات خود، با چالش های جدیدی از طرف مشتریان خود مواجه هستند که اعتماد، اطمینان و صداقت را تحت تاثیر قرار می دهند. مشتریان سازمان ها، امروز بیشتر به دنبال شفافیت مضاعف هستند که این موضوع آنها را وادار به تفکر در مورد چگونگی مدیریت نوسانات، پیچیدگی و ابهام در حال افزایش جهان، به ویژه در سطوح بالای سازمان و در هیئت مدیره میکند. از این رو نیازمندی به مدیریت ریسک در صنایع پیچیده همچون صنعت برق و در بخش های مختلف آن شناخته شده است. علی رغم شناخت این نیاز، هنوز تا پیاده سازی مناسب آن فاصله زیادی باقیست. مطالعه حاضر تلاشی برای تدوین و تبیین این نیازها و ایجاد بستری برای انجام مطالعات بعدی و پیاده سازی نتایج در بخش های مختلف صنعت برق می باشد. به طور کلی مدیریت ریسک حداقل شامل سه بخش ارزیابی کمی ریسک، تعیین اقداماتی برای کاهش ریسک و توجیه سطح قابل قبول ریسک می شود .ارزیابی ریسک به میزان تصور افراد برای تعیین و ارزیابی شاخص های ریسک چندگانه و ترکیب آنها با سناریوهایی است که ممکن است خارج از تجربه طبیعی باشد وابسته است. در صنعت برق، با توجه به پیچیدگی، اهمیت و گستردگی و عدم قطعیتی که در بسیاری از حوزه ها وجود دارد، بررسی سیستماتیک و مدیریت صحیح ریسک بسیار ضروری و حیاتی است و هدف اصلی مدیریت ریسک نیز کنترل پیامدهای نامطلوب ناشی از تحمل ریسک و همچنین اطمینان یافتن از دستیابی به فواید پذیرش ریسک است.

پیش گفتار گزارش

نوشتار حاضر گزارش پروژه "نقشه راه مطالعات و کاربردهای مدیریت ریسک در صنعت برق ایران"، می باشد. با توجه به اهمیت روزافزون موضوع ریسک و نیاز به مدیریت مناسب و صحیح آن در صنعت برق، پروژه حاضر با هدف تبیین موضوع و ایجاد بستری برای مطالعات کاربردی مرتبط در گروه اقتصاد و انرژی پژوهشگاه نیرو تعریف گردید.پژوهش پیش رو، جنبه مطالعاتی داشته و مطالعه ای تحلیلی محسوب می گردد و در آن تلاش می شود انواع دسته بندی ریسک در صنعت برق ارائه شود و جامع ترین درخت ریسک حاصل گردد و بر اساس آن پروژه های مورد نیاز در این راستا، تعریف و دسته بندی گردند. ریسک موضوعی چند وجهی و چند حوزه ای بوده و از طرف دیگر صنعت برق نیز دارای حوزه های متعدد و گستردهای می باشد که بسیاری از آنها شامل عدم قطعیت و ریسک می باشند. پروژه حاضر مطالعه ای برای شناسایی، دسته بندی و تعریف مطالعات بعدی می باشد که لازم است در حوزه ریسک در صنعت برق ایران انجام گیرد.در این راستا ابتدا ابعاد موضوع و محدوده مطالعه تعریف می گردد. پس از آن ضرورت و اهمیت مدیریت ریسک در صنعت برق تبیین می شود. این بخش، با مطالعه مرور ادبیات داخلی و خارجی شامل کتب، مراجع، مقالات مجلات، ژورنال ها و کنفرانس ها، مطالعات تطبیقی، موسسات تحقیقاتی بین المللی و همچنین اسناد بالادستی مرتبط انجام می پذیرد. در ادامه، با توجه به شناخت حاصل از عوامل موجود در ریسک صنعت برق، حوزه های اصلی ریسک در صنعت برق تعیین خواهد شد. این حوزه ها به عنوان مقدمه ای برای انجام مرحله بعدی پروژه که جمع آوری نظرات خبرگان صنعت برق و صاحب نظران مربوطه می باشد استفاده خواهد شد. در مرحله آخر با تجمیع مطالعات و اطلاعات جمع آوری شده حوزه های اصلی،مطالعاتی و کاربردی و ارکان اصلی، شناسایی و تبیین خواهند شد و در راستای آن پروژه های مورد نیاز صنعت برق ایران به منظور حمایت از استقرار مدیریت ریسک، تبیین می گردد.

 

فهرست مطالب گزارش

فهرست مطالب

۱ فصل اول: کلیات تحقیق

۱-۱ اهداف پروژه

۲-۱ محدوده پروژه

۳-۱ تبیین ضرورت و اهمیت ریسک و مدیریت آن در صنعت برق

۴-۱ روش جمع آوری اطلاعات

۲ فصل دوم: مبانی مدیریت ریسک

۱-۲ مقدمه

۲-۲ ریسک و مفاهیم مرتبط

۱-۲-۲ عدم قطعیت

۲-۲-۲ ریسک

۳-۲-۲ مدیریت ریسک

۴-۲-۲ تاب آوری، انعطاف پذیری، مقاومت پذیری

۵-۲-۲ قابلیت اطمینان

۶-۲-۲ شکست پذیری

۷-۲-۲ پایداری

۸-۲-۲ ایمنی

۹-۲-۲ پایایی

۳-۲ روندهای کلی در تحلیل و ارزیابی ریسک

۴-۲ روش‌های تحلیل و ارزیابی عدم قطعیت و ریسک

۱-۴-۲ نشانه شناسی عدم قطعیت

۲-۴-۲ کاربرد نوع شناسی عدم قطعیت در حوزه انرژی

۳-۴-۲ ارزیابی روش‌ها و تکنیک‌های برخورد با عدم قطعیت

۵-۲ جمع بندی فصل دوم

۳ فصل سوم: مرور ادبیات، اسناد، سوابق و نظر خبره

۱-۳ مرور ادبیات (کتب، مراجع، کنفرانس ها و مقالات و مجلات علمی)

۱-۱-۳ ریسک تقاضا

۲-۱-۳ ریسک عرضه

۳-۱-۳ ریسک تکنولوژی

۴-۱-۳ ریسک اقتصادی

۵-۱-۳ ریسک بازار، بورس و مدیریت مالی

۶-۱-۳ ریسک خرابی (قابلیت اطمینان)

۷-۱-۳ ریسک اجتماعی

۸-۱-۳ ریسک عملیاتی

۹-۱-۳ ریسک امنیت

۱۰-۱-۳ ریسک سلامت، ایمنی و محیط زیست

۱۱-۱-۳ بحران (حوادث غیر مترقبه)

۱۲-۱-۳ ریسک قانونی، ریسک حقوقی ( قوانین و مقررات)

۱۳-۱-۳ ریسک حاکمیتی و سیاسی

۱۴-۱-۳ ریسک سازمانی

۲-۳ بررسی روندها (پروژه های مرتبط قبلی) و چشم اندازها و اولویت ها

۳-۳ تطابق با سایر اسناد راهبردی و چشم انداز

۱-۳-۳ نظامنامه مدیریت ریسک وزارت نیرو

۲-۳-۳ نظامنامه شورای پایایی شبکه برق کشور

۳-۳-۳ سند راهبردی و نقشه راه توسعه پایایی در شبکه برق ایران

۴-۳-۳ نظامنامه مدیریت بحران و پدافند غیر عامل

۵-۳-۳ سند راهبردی و نقشه راه افزایش راندمان نیروگاه های حرارتی کشور

۶-۳-۳ سند راهبردی و نقشه راه توسعه فناوری های مرتبط با انرژی خورشیدی

۷-۳-۳ سند راهبردی و نقشه راه توسعه فناوری مدیریت آلاینده ها در صنعت برق

۸-۳-۳ سند راهبردی برنامه ریزی جامع انرژی کشور

۹-۳-۳ سند راهبردی و نقشه راه پایش سلامت سازه های صنعت برق

۱۰-۳-۳ سند راهبردی و نقشه راه توسعه فناوری های نوین بهره برداری، نگهداری و تعمیرات نیروگاه‌ها

۱۱-۳-۳ سند راهبردی و نقشه راه فناوری طراحی، پیاده سازی و توسعه نرم افزارهای تحلیل

۱۲-۳-۳ سند راهبردی و نقشه راه توسعه فناوری های مرتبط با طراحی شبکه توزیع کلان‌شهرها

۴-۳ تقسیم بندی ریسک صنعت برق در کتاب های موجود در این حوزه

۵-۳ استفاده از روش های گروهی جمع آوری نظرات خبرگان

۶-۳ مطالعات تطبیقی

۱-۶-۳ دسته بندی بر اساس قالب تحلیلی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، تکنیکی، قانونی و محیط زیستی

۲-۶-۳ دسته بندی بر اساس شرکت ها و سازمان های مرتبط در صنعت برق بر اساس بانک توسعه آسیا

۳-۶-۳ دسته بندی بر اساس شرکت ها و سازمان های مرتبط در صنعت برق بر اساس کنفرانس نپکو

۴-۶-۳ دسته بندی با توجه به ساختار صنعت برق

۵-۶-۳ دسته بندی در واحدهای صنعت برق

۶-۶-۳ استانداردها

۷-۳ مدیریت ریسک در صنعت برق و جمع بندی فصل سوم

۴ فصل چهارم: تدوین نقشه راه

۱-۴ تدوین ارکان اصلی نقشه راه

۲-۴ تطابق اسناد راهبردی و چشم انداز با ارکان مدیریت ریسک صنعت برق کشور

۳-۴ تشریح پروژه ها و برآورد منابع

۴-۴ تخصیص پروژه های معرفی شده به شاخه های درخت دانش مدیریت ریسک

۵-۴ ترسیم نقشه راه برای انجام مطالعات در افق زمانی ۶ ساله

۶-۴ نتیجه گیری و جمع بندی

۵ لیست مراجع

۶ پیوست: لیست شناسنامه‌ها


فهرست شکل ها

شکل (۱) چارچوب و رویکرد ارزیابی ریسک (برگرفته از (۱۸))

شکل (۲) عناصر اصلی فرآیند تحلیل ریسک (برگرفته از (۱۸))

شکل (۳) مفهوم مقاومت

شکل (۴) روند متمایز مطالعه علمی ریسک (برگرفته از (۱۸))

شکل (۵) سطوح تصمیم گیری در برابر عدم قطعیت‌های حوزه انرژی

شکل (۶) ابزارهای ارزیابی عدم قطعیت‌های حوزه انرژی

شکل (۷) عوامل اصلی عدم قطعیت در صنعت الکتریسیته (برگرفته از مرجع (۳۵))

شکل (۸) عدم قطعیت ها و مسائل تصمیم گیری کلیدی در بازار برق رقابتی (برگرفته از مرجع (۳۵))

شکل (۹) ریسک‌های موجود در پروژه های انرژی تجدید پذیر (برگرفته از مرجع (۳۶))

شکل (۱۰) دسته بندی ریسک های سیستم انرژی با استفاده از قالب PESTLE

شکل (۱۱) ساختارهای بخش برق

شکل (۱۲) ریسک در واحدهای برق

شکل (۱۳) چارچوب پیشنهادی حوزه های درخت مدیریت ریسک در صنعت برق کشور

شکل (۱۴) تطابق اسناد راهبردی و چشم انداز بر حوزه های مدیریت ریسک در صنعت برق کشور

شکل (۱۵) نحوه قرارگیری پروژه های نقشه راه بر روی حوزه های مدیریت ریسک در صنعت برق کشور

شکل (۱۶) نقشه راه پروژه های مدیریت ریسک محور استراتژیکی

شکل (۱۷) نقشه راه پروژه های مدیریت ریسک محور تاکتیکی

شکل (۱۸) نقشه راه پروژه های مدیریت ریسک محور عملیاتی

شکل (۱۹) نقشه راه پروژه های مدیریت ریسک محور نوظهور


فهرست جدول‌ها

جدول (۱) ریسک‌های عمومی در صنعت برق بر اساس گزارش بانک توسعه آسیا

جدول (۲) حوزه های کلیدی ریسک داد و ستد در صنعت برق

جدول (۳) چارچوب کلی سطوح ریسک در صنعت برق کشور

جدول (۴) سطوح و حوزه های ریسک در صنعت برق کشور


فهرست شناسنامه ها

شناسنامه (۱) پروژه " مدیریت ریسک در خصوصی سازی در صنعت برق، شناسایی چالش ها و فرصت ها"

شناسنامه (۲) پروژه " طراحی سیستم های مدیریت مصرف جهت کاهش ریسک نوسانات تقاضا و افزایش پایداری "

شناسنامه (۳) پروژه " عارضه یابی و تعیین موانع و الزامات پیاده سازی استانداردهای مدیریت ریسک در سطح عناصر تولید صنعت برق کشور "

شناسنامه (۴) پروژه " عارضه یابی و تعیین موانع و الزامات پیاده سازی استانداردهای مدیریت ریسک در سطح عناصر توزیع صنعت برق کشور "

شناسنامه (۵) پروژه " عارضه یابی و تعیین موانع و الزامات پیاده سازی استانداردهای مدیریت ریسک در سطح عناصر انتقال صنعت برق کشور "

شناسنامه (۶) پروژه " امکان سنجی استقرار نرم افزار مدیریت ریسک سازمانی در سطح وزارت نیرو "

شناسنامه (۷) پروژه " بررسی ریسک تغییر قوانین و الزامات بالادستی و نحوه پاسخ به آنها در سطوح حاکمیتی صنعت برق"

شناسنامه (۸) پروژه " اندازه گیری ریسک ها و هزینه های ناشی از خاموشی برق بر واحدهای حساس و صنایع دفاعی"

شناسنامه (۹) پروژه " طراحی ابزارهای مالی برای مقابله با ریسک بازار مالی انرژی مانند استراتژی های Hedging در بورس برق"

شناسنامه (۱۰) پروژه " شناسایی روش های کم هزینه پیش بینی خرابی تجهیزات صنعت برق مانند داده کاوی در نظام چرخه اطلاعات پایایی و استفاده از آن‌ها به منظور تصمیم گیری بهتر "

شناسنامه (۱۱) پروژه " شناسایی ریسک های امنیتی و غیر امنیتی (فرصت ها و چالش ها) ناشی از پیاده سازی اینترنت اشیاء و راه‌های استفاده و مقابله با آن در صنعت برق "

شناسنامه (۱۲) پروژه " شناسایی نقاط آسیب پذیر در حملات سایبری و راه‌های مقابله با آن "

شناسنامه (۱۳) پروژه " مدیریت ریسک و ایمنی شبکه های هوشمند برق ایران "

شناسنامه (۱۴) پروژه " بررسی تأثیر ریسک های زیست محیطی در مراکز تولید برق "

شناسنامه (۱۵) پروژه " بررسی آسیب پذیری، پایداری و بازگشت پذیری انواع منابع تولید انرژی (نیروگاه ها) در هنگام وقوع بلایای طبیعی و ارائه راهکارهای ارتقاء آن‌ها "

شناسنامه (۱۶) پروژه " بررسی آسیب پذیری، پایداری و بازگشت پذیری انواع منابع تولید انرژی (نیروگاه ها) در هنگام وقوع حوادث غیر طبیعی (خرابکاری های عمدی) و ارائه راهکارهای ارتقاء آن‌ها "

شناسنامه (۱۷) پروژه " تعیین نقطه تعادل امنیت انرژی، آبی و غذایی کشور با رویکرد مدیریت ریسک"

شناسنامه (۱۸) پروژه " تعیین ریسک های ناشی از تغییرات اقلیم در دوره های کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت در سطوح مختلف صنعت برق "

شناسنامه (۱۹) پروژه " اقتصاد مقاومتی در صنعت برق کشور "

شناسنامه (۲۰) پروژه " مقاومت شبکه انتقال و توزیع در برابر حوادث غیر مترقبه طبیعی "

شناسنامه (۲۱) پروژه " ایجاد نقشه بلایای طبیعی و خطرات و خسارات ناشی از آن بر زیرساختارهای صنعت برق"

شناسنامه (۲۲) پروژه " ارائه یک مدل جامع برای اندازه گیری تاب آوری بخش تولید، انتقال و شبکه توزیع "

شناسنامه (۲۳) پروژه " بررسی راهکار های پوشش ریسک های مالی ناشی از خسارات حوادث طبیعی در صنعت برق"

شناسنامه (۲۴) پروژه " شناسایی ریسک‌ها و فرصت های توسعه و سرمایه گذاری بر روی انرژی های نو (بادی، خورشیدی و بیوماس)"

شناسنامه (۲۵) پروژه " بهینه سازی پرتفوی سبد انرژی الکتریسیته جهت کاهش ریسک های مالی و افزایش سودآوری "

شناسنامه (۲۶) پروژه " تجدید ساختار مدل تجاری بازار برق با رویکرد مدیریت ریسک "

شناسنامه (۲۷) پروژه " بررسی ریسک تغییر رفتار بلند مدت مصرف کنندگان انرژی الکتریسیته "

شناسنامه (۲۸) پروژه " بررسی ریسک های ناشی از انتقال تکنولوژی های خارجی در صنعت برق "

شناسنامه (۲۹) پروژه " فرصت ها و چالش های تبدیل کشور به هاب انرژی در منطقه "

شناسنامه (۳۰) پروژه " ارائه ساختار ارزیابی پایداری طرح های زیربنایی صنعت برق با رویکرد مدیریت ریسک "

شناسنامه (۳۱) پروژه " طراحی سیستم های شناسایی و مدیریت خطرات طبیعی"

شناسنامه (۳۲) پروژه " طراحی آنالیز هزینه - منفعت راهکارهای تاب آوری در صنعت برق "

نمایش کامل متن

کلیدواژه ها:

گروه پژوهشی اقتصاد برق و انرژی