تعامل و تقابل شعر حافظ شیرازی با ساختار سیاسی قدرت

سال انتشار: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 275

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_LSJ-10-17_008

تاریخ نمایه سازی: 24 فروردین 1400

چکیده مقاله:

در تاریخ ادبیّات ایران، شعر گاهی همانند ‌‌ابزاری انتفاعی در خدمت شوکت‌‌زایی و مشروعیت‌‌زایی حکومت‌‌ها وارد شده و گاهی نیز در تعارض و تقابل با ساختار قدرت، علیۀ آن عمل نموده است. چرایی و نحوۀ تعامل و تقابل شعر حافظ با ساحت سیاسی قدرت، موضوع قابل ‌‌درنگی است که چندان مورد توجه قرار نگرفته و شناخت ابعاد و زوایای آن می‌‌تواند افزون بر شناخت بهتر شعر حافظ، علل تعامل و تقابل وی با طیف‌‌های قدرت را تبیین نماید. جستار حاضر با شیوه‌‌ای توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر دیوان حافظ، تعامل و تقابل شعر حافظ با ساحت سیاسی قدرت را مورد سنجش قرار می‌‌دهد. یافته‌‌ها حاکی از آن است که حافظ اگرچه شاعری سیاسی و حکومتی نبوده اما در مواجهه با حکومت، به مبانی و الگوهای کُلی «سیاستنامه‌‌نویسی» ایرانی، نظیر: «فرهّ ایزدی» و «عدالت پادشاه» نظر داشته و تعامل و تقابل خود با آن را در قالب مدح و ذم حاکمان در اشعارش، برحسب این مبانی تنظیم نموده‌است. وی با وقوف بر وجوب و الزام نهاد قدرت و کارکردهای امنیّتی و فرهنگی آن در جامعه، اقدام و مساعی برخی از سلاطین و وزیران زمانه‌‌ در استقرار عدالت، امنیّت و شریعت، از ساختار سیاسی قدرت تجلیل به عمل آورده و تعامل و همراهی خود را با آن نشان داده‌است. همچنین وی همانند اغلب شاعران فارسی به برخی از مظاهر منفی حکومت، نظیر: ظلم، تزویر و ریای حاکمان تاخته، و تقابل خود را با هجمه علیه منصب نظارتی و سیاسی محتسب، -که مصداق آن امیر مبارزالدین مظفری است-، ابراز نموده‌است. 

نویسندگان

محمد کشاورز بیضایی

دکترای تاریخ دانشگاه تبریز

رضا معینی رودبالی

استادیار گروه آموزش الهیات و معارف اسلامی

امیر آهنگران

استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان

فرود کشاورز بیضایی

کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • احمدی، محمّدحسن.(1384). «مناسبات هنر و قدرت». بیناب (سورۀ مهر). شمارۀ  ...
  • آشوری، داریوش.(1397). عرفان و رندی در شعر حافظ. چاپ پانزدهم. ...
  • تنسر.(1354). نامۀ تنسر. به تصحیح مجتبی مینوی. چاپ دوّم. تهران: ...
  • تتوی، احمد قاضی و آصف‌خان قزوینی.(1382). تاریخ الفی. محقق و ...
  • حافظ‌‌ابرو، عبدالله‌ابن‌لطف‌‌الله.(1380). زبده‌‌التواریخ. جلد 1و 2. محقق و مصحح سیدکمال ...
  • حافظ، شمس‌‌الدین محمّد.(1394). دیوان حافظ. بر اساس نسخۀ تصحیح شده‌‌ ...
  • ــــــــــــــــــــــــــــ.(1379). دیوان حافظ شیرازی بر اساس نسخه‌‌ نویافته بسیار کهن. ...
  • حسن‌‌لی، کاووس.(1385). چشمۀ خورشید؛ بازخوانی زندگی، اندیشه و سخن حافظ ...
  • حسینی‌‌فسایی، حاج میرزاحسن.(1382). فارسنامه‌‌ ناصری. محقق و مصحح منصور رستگار ...
  • حصوری، علی.(1390). حافظ از نگاهی دیگر. تهران: چشمه. ...
  • خرمشاهی، بهاء‌‌الدین.(1371). حافظ‌‌نامه. جلد اول. چاپ چهارم. تهران: علمی و ...
  • خواجو‌‌ی‌کرمانی، محمّدبن‌علی.(1369). دیوان اشعار. به اهتمام و تصحیح احمد سهیلی‌‌خوانساری. ...
  • دشتی، علی.(1353). کاخ ابداع. تهران: جاویدان. ...
  • رستگار فسائی، منصور.(1385). حافظ و پیدا و پنهان زندگی. تهران: ...
  • رستمی‌‌پور، مریم.(1397). «بازشناسی ایران باستان در فارس عصر حافظ». پایان‌‌نامۀ ...
  • زرکوب‌شیرازی، ابوالعباس ‌معین‌‌الدین ‌احمد.(1350). شیرازنامه. به‌کوشش اسماعیل واعظ جوادی. تهران: ...
  • زرین‌‌کوب، عبدالحسین.(1383). از کوچۀ‌‌ رندان. چاپ شانزدهم. تهران: سخن. ...
  • سلمان ساوجی، خواجه جمال‌الدین‌‌.(1336). دیوان سلمان ساوجی. به اهتمام منصور ...
  • سجادی، سید صادق.(1391). «زندگی و روزگار حافظ». تهران: مرکز دایره‌‌المعارف ...
  • سمرقندی، کمال‌‌الدّین عبدالرزاق.(1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به اهتمام ...
  • شه‌‌بخش، عظیم و امید غیاثی.(1398). «شیراز عصر حافظ و چگونگی ...
  • صفا، ذبیح‌‌الله.(1378). تاریخ ادبیات در ایران. جلد دوم. تهران: فردوس. ...
  • عباسی، جواد و فاطمه حاجی‌‌آبادی.(1395). «وزارت در دودمان‌‌های محلی ایران ...
  • عبید زاکانی، خواجه نظام‌الدین عبیدالله.(1354). کلیات عبید زاکانی. با مقدمه ...
  • غنی، قاسم.(1393). تاریخ عصر حافظ و تاریخ تصوف در ایران. ...
  • فتح‌‌اللهی، محمّدعلی و معصومه حسینی.(1392). «فلسفۀ سیاسی خواجه شمس‌‌الدین محمّد ...
  • فرخی، یزدان.(1395). «تأملی دربارۀ اشتغال حافظ شیرازی در تشکیلات دیوانی». ...
  • فردوسی، ابوالقاسم.(1386). شاهنامه فردوسی. به کوشش سعید حمیدیان. چاپ دهم. ...
  • کُتُبی، محمود.(1364). تاریخ آل‌‌مظفر. مصحح و محقق عبدالحسین نوایی. تهران: ...
  • کشاورز بیضایی، محمّد.(1397). «جایگاه خاندان بدرخان شیرازی در تشکیلات دیوانی، ...
  • لیمبرت، جان.(1386). شیراز در روزگار حافظ؛ شکوهمندی شهر ایرانی در ...
  • مسکوب، شاهرخ.(1394). ارمغان مور. چاپ سوّم. تهران: نی. ...
  • منصورنژاد، محمّد.(1392). «ماهیت اندیشه سیاسی رند شیراز، حافظ». علوم سیاسی. ...
  • میر، محمّد تقی.(1368). بزرگان نامی پارس. چاپ 1. شیراز: انتشارات ...
  • یزدی، معین‌الدّین بن جلال‌الدّین محمّد معلّم.(1326). مواهب الهی، در تاریخ ...
  • نمایش کامل مراجع