ستیز و سازش أهل‌البُیُوتات و بزرگان با پادشاه در دورة ساسانیان (از خیزش ساسانیان تا پادشاهی قباد یکم)

سال انتشار: 1397
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 365

فایل این مقاله در 25 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JHRU-10-1_011

تاریخ نمایه سازی: 24 فروردین 1400

چکیده مقاله:

در دورة ساسانیان چندین خاندان کوچک و بزرگ در گسترة ایران پراکنده بودند که ازآن‌همه، هفت خاندان کارن، سورن، اسپاهبذ، مهران، اسپندیاذ، زیک و خود دودة ساسانی نژاده‌تر و نیرومندتر از دیگران بودند. هموندان خاندان‌های هفتگانه نژاده‌ترین ایرانیان شناخته می‌شدند و رؤساء این خاندان‌ها در دستگاه پادشاهی ساسانیان بسیار نیرومند بودند. پیوند این خاندان‌ها با پادشاه ساسانی آمیزه‌ای از ستیزها و سازش‌ها بود. در دورة نیرومندی دستگاه پادشاهی، بزرگان ایرانی و رؤساء خاندان‌های بزرگ، فرمانبردار پادشاه بودند و اگر پادشاه ناتوان بود، بزرگان و رؤساء خاندان‌های بزرگ فرمانروایان راستینِ ایران بودند. باوجوداین، در درازای تاریخ ساسانیان، ایرانیان باور داشتند که پادشاه ایران تنها باید هموَندی از تخمة ساسانیان باشد؛ ازاین‌رو، دیگر خاندان‌های ایرانی با همۀ نیرومندی خود و ناتوانی گاه‌به‌گاه دستگاه پادشاهی ساسانیان و جنگ‌ها و آشفتگی‌های خانگی، دست‌کم تا چند دهة پایانی تاریخ ساسانیان، این انگاره را نادیده نگرفتند و خواستار ستاندن پادشاهی از چنگ ساسانیان نشدند. پرسش اصلی ما این است که از خیزش ساسانیان تا آغاز فرمانروایی قبادیکم (488تا531م)، أهل‌البُیُوتات یا خاندان‌های هفتگانة ایرانی و بزرگان چگونه پیوندی با پادشاه داشته‌اند؟ این جستار نشان خواهد داد که پیوند بزرگان و خاندان‌های ایرانی با پادشاه آمیزه‌ای از ستیزها و سازش‌ها بوده است. در دورة پادشاهان نیرومند و جنگاور، خاندان‌های بزرگ ایرانی فرمانبردار پادشاه می‌شدند و اگر پادشاه ناتوان بود، بزرگان و رؤساء خاندان‌های بزرگ فرمانروایان راستینِ ایران بودند.

نویسندگان

شهرام جلیلیان

دانشیار تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • کتابنامه ...
  • الف. کتاب ...
  • . آسموسن، ی. پ، (1377)، «مسیحیان در ایران»، تاریخ ایران ...
  • . ابن‌بلخی، (1363)، فارسنامه، به سعی و اهتمام و تصحیح ...
  • . ابن‎حوقل، محمدبن‎حوقل بغدادی، (1366)، سفرنامة ابن‌حوقل؛ ایران در صورةالارض، ...
  • . ارداویراف‌نامه، (1382)، متن پهلوی، حرف‌نویسی، آوانویسی، ترجمۀ متن پهلوی، ...
  • . اصفهانی، حمزه‌بن‌‌حسن، (1346)، تاریخ پیامبران و شاهان؛ سنی‌الملوک‌الارض و ...
  • . اکبرزاده، داریوش، (1381)، کتیبه‌های پهلوی، تهران: پازینه. ...
  • . بلعمی، ابوعلی محمدبن‌محمد، (1385)، تاریخ بلعمی، به تصحیح محمدتقی ...
  • . بویس، مری، (1381)، زردشتیان: باورها و آداب‌ورسوم آنها، ترجمۀ ...
  • . بیرونی، ابوریحان، (1392)، آثار باقیه از مردمان گذشته، ترجمه ...
  • . پروکوپیوس، (1382)، جنگ‌های ایران و روم، ترجمة محمد سعیدی، ...
  • . پیگولوسکایا، ن، (1377)، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ...
  • . تجاربُ‌الاُمَم فی اَخبار ملوک‌العَرب و العَجَم، (1373)، به کوشش ...
  • . تقی‌زاده، سیدحسن، (1381)، «نخستین پادشاهان ساسانی، بعضی نکات تاریخی ...
  • . ثعالبی‌مرغنی، حسین‌بن‌محمد، (1372)، شاهنامة کهن: پارسیِ تاریخ غررالسیر، ترجمة ...
  • . ---------------------، (1963)، تاریخ غررالسیر المعروف به کتاب غرر أخبار ...
  • . جاحظ، ابوعثمان عمروبن‌بحر، (1386)، تاج: آیین کشورداری در ایران ...
  • . خوارزمی، ابوعبدالله محمدبن‌احمدبن‌یوسف کاتب، (1347)، ترجمه مَفاتیح‌العُلُوم، ترجمۀ حسین ...
  • . دریایی، تورج، (1383)، شاهنشاهی ساسانی، ترجمة مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ...
  • . دوشن‌گیمن، ژاک، (1377)، «دین زرتشت»، تاریخ ایران از سلوکیان ...
  • . دینوری، ابوحنیفه احمدبن‌داود، (1960)، اخبارالطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، مراجعه ...
  • . -----------------------، (1371)، اخبارالطوال، ترجمة محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی. ...
  • . زرین‌کوب، عبدالحسین، (1373)، تاریخ مردم ایران (1)؛ ایران قبل ...
  • . شاپورشهبازی، علیرضا، (1357)، شرح مصور نقش رستم فارس، شیراز: ...
  • . ------------------، (1389)، تاریخ ساسانیان: ترجمۀ بخش ساسانیان از کتاب ...
  • . شیپمان، کلاوس، (1384)، مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمة کیکاووس جهانداری، ...
  • . طبری، محمدبن‌جریر، (1352)، تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و ...
  • . ------------، (1380)، تاریخنامۀ طبری، گردانیدۀ منسوب به بلعمی، به ...
  • . -----------، (1387ق)، تاریخ الطبری؛ تاریخ‌الرّسل و الملوک، تحقیق: محمد ...
  • . عریان، سعید، (1382)، راهنمای کتیبه‌های ایرانی میانه (پهلوی- پارتی)، ...
  • . فرای، ریچارد نلسون، (1373)، «تاریخ سیاسی ایران در دورۀ ...
  • . --------------، (1377)، میراث باستانی ایران، ترجمة مسعود رجب‌نیا، تهران: ...
  • . --------------، (1383)، تاریخ باستانی ایران، ترجمة مسعود رجب‌نیا، تهران: ...
  • . فردوسی، ابوالقاسم، (1393)، شاهنامه، دفتر ششم، به کوشش جلال ...
  • . ------------، (1393)، شاهنامه، دفتر هفتم، به‌کوشش جلال خالقی‌مطلق و ...
  • . فرنبغ‌دادگی، (1380)، بندهشن، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران: توس. ...
  • . فون‌گال، هوبرتوس، (1378)، جنگ سواران در هنر ایرانی و ...
  • . کارنامة اردشیر بابکان، (1378)، با متن پهلوی، آوانویسی، ترجمة ...
  • . کریستن‌سن، آرتور امانوئل، (1374)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمة ...
  • . کلیما، اوتاکر، (1386)، تاریخ جنبش مزدکیان، ترجمة جهانگیر فکری ...
  • . گردیزی، عبدالحی‌الضحاک‌ابن‌محمود، (1347)، زین‌الأخبار، به مقابله و تصحیح و ...
  • . لوکونین، ولادیمیر گریگورویچ، (1372)، تمدن ایران ساسانی، ترجمة عنایت‌الله ...
  • . -----------------------، (1377)، «نهادهای سیاسی، اجتماعی و اداری، مالیاتها و ...
  • . مجمل‌التواریخ والقصص، (1383)، به‌تصحیح محمدتقی بهار، تهران: دنیای کتاب. ...
  • . مسعودی، علی‌‌بن‌‌حسین، (1960)، التنبیه و الاشراف، تصحیح عبدالله اسماعیل ...
  • . ---------------، (1365)، التنبیه و الاشراف، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: ...
  • . ---------------، (1382)، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، ج1، ...
  • . مقدسی، مطّهربن‌طاهر، (1349)، آفرینش و تاریخ، ترجمة محمّدرضا شفیعی ...
  • . مهرآبادی، میترا، (1372)، خاندان‌های حکومتگر ایران باستان، تهران: فتحی. ...
  • . موسی‌خورنی، (1380)، تاریخ ارمنیان، ترجمۀ ادیک باغداساریان (ا. گرمانیک)، ...
  • . نامة تنسر به گشنسپ، (1354)، تصحیح مجتبی مینوی، با ...
  • . نولدکه، تئودور، (1369)، حماسة ملی ایرانیان، ترجمة بزرگ علوی، ...
  • . ------------، (1378)، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ...
  • . هینتس، والتر، (1385)، یافته‌های تازه از ایران باستان، ترجمة ...
  • . وینتر، انگلبرت و بئاته دیگناس، (1386)، روم و ایران ...
  • . یارشاطر، احسان، (1377)، «آیین مزدکی»، تاریخ ایران از سلوکیان ...
  • . یعقوبی، احمدبن‌ابی‌یعقوب، (1366)، تاریخ یعقوبی، ترجمة محمدابراهیم آیتی، ج1، ...
  • . ----------------------، (1419)، تاریخ الیعقوبی، علقَ علیه و وضع حَواشیه: ...
  • ب. مقاله ...
  • . جلیلیان، شهرام، (بهار1386)، «مسألة جانشینی در دورة پادشاهی نرسی ...
  • . ------------، (پاییز و زمستان1394)، «افسانة مرگ یزدگرد بزه‌گر»، تحقیقات ...
  • . ------------، (زمستان1394-بهار1395)، «موقعیّت جغرافیایی جنگ هرمزدگان؛ جنوب یا شمال؟»، ...
  • . ------------، (پاییز1395). «سه چهرة یک پادشاه: گناهکار، پیروزمند و ...
  • . شاپورشهبازی، علیرضا، (پاییز و زمستان1381)، «جنگهای اردشیر پاپکان و ...
  • . فولادپور، همایون و هایده ربیعی، (تیر1371)، «نگاهی تازه به ...
  • . نصرالله‌زاده، سیروس، (1394)، «نرسی (293-3/302 م) و کتیبة پایکلی»، ...
  • . هنینگ، والتر برونو، (1384)، «یادداشت‌هایی دربارۀ سنگ‌نوشتۀ بزرگ شاپوریکم»، ...
  • ج. منابع لاتین ...
  • . Ełišē, (1982), History of Vardan and the Armenian War, ...
  • . Henning, Walter. Bruno, (1961), “A Sasanian Silver Bowel from ...
  • . Humbach, H. and P. O. Skjærvø, (1978-1983), The Sassanian ...
  • . Łazar P’arpec’i, (1991), The History of Lazar P’arpec’i, translated ...
  • . MacKenzie, D. N, (1978), “Shapurʼs Shooting,” Bulletin of the ...
  • . Moses Khorenats‛I, (1978), History of the Armenians, Translation and ...
  • . Pourshariati, Parvaneh, (2009), Decline and fall of the Sasanian ...
  • . Procopios of Caesarea, (1954), History of the Wars, I. ...
  • . Schippmann, Klaus, (1989), “Balāš, Sasanian king of kings,” Encyclopaedia ...
  • . ------------------------, (1999), “Fīrrūz,” EncyclopaediaIranica, Edited by Ehsan Yarshater, Bibliotheca ...
  • . Shapur Shahbazi, A, (1986), “Ardašīr II”, Encyclopaedia Iranica, Edited ...
  • . ----------------------, (1993), “Crown Prince,” Encyclopaedia Iranica, Edited by Ehsan ...
  • . ----------------------, (2003), “The Horse that Killed Yazdagerd “the Sineer””, ...
  • . ----------------------, (2005a), “Hormozd,” Encyclopaedia Iranica, Edited by Ehsan Yarshater, ...
  • . ----------------------, (2005b), “Hormozd III”, Encyclopaedia Iranica, Edited by Ehsan ...
  • . Tafazoli, Ahmad, (1985), “Ādur Narseh,” Encyclopaedia Iranica, Edited by ...
  • . -------------------, (1990), “Bozorgān,” Encyclopaedia Iranica, Edited by Ehsan Yarshater, ...
  • . Theophylact Simocatta, (1986), Historiae, tr. Michael and Mary Whitby ...
  • . Widengren, G, (1971), “The Establishment of the Sasanian dynasty ...
  • . Wiesehöfer, Joseff, (1986), “Ardašīr I, i. History,” Encyclopaedia Iranica, ...
  • نمایش کامل مراجع