رفتارهای جنسی مخاطره آمیز و محافظتی در دختران جوان ایرانی: یک مطالعه کیفی

رفتارهای جنسی مخاطره آمیز، تهدید بزرگی برای سلامت جسمی و اجتماعی نوجوانان و جوانان محسوب می شود، چرا که با تبعاتی چون مشکلات رفتاری، افزایش احتمال بارداری، وزن کم هنگام تولد و سندرم مرگ ناگهانی نوزادی همراه است ,1] .[2 همچنین، به علت کاهش احتمال تکمیل تحصیلات دبیرستان و دانشگاه، بارداری در این زمان می تواند با چالش های اقتصادی فراوانی همراه باشد .[1] اکنون در سراسر دنیا، دختران و پسران نوجوان در سنین پایین تری به بلوغ رسیده، دیرتر ازدواج کرده و به میزان بیشتری به رفتار جنسی قبل از ازدواج مبادرت می کنند .[3] محمدی و همکاران در مطالعه ای بر روی 1385 پسر نوجوان 15-18 ساله تهرانی گزارش کردند %27/7 پسران، سابقه تماس جنسی را ذکر نموده و میانگین سن اولین تماس جنسی آنان 14/8 سال بوده است. %12/2 از نوجوانانی که سابقه تماس جنسی داشتند دارای دو رفتار مخاطره آمیز توام (عدم استفاده از کاندوم و رابطه با بیش از یک شریک جنسی) بودند. %68/2 از نوجوانانی که سابقه تماس جنسی را ذکر نمودند، حداقل دارای یکی از رفتارهای مخاطره آمیز جنسی بودند که رقم هشدار دهنده ای است .[4]آمارهای جدید نشانگر وسیع تر شدن دامنه بیماری ایدز در کشور و تغییر الگوی ابتلاء آن می باشد. درواقع، موج دوم اپیدمی ایدز در ایران از طریق اعتیاد تزریقی به طور نسبی کنترل شده و موج سوم آن از طریق ارتباطات جنسی ناسالم در حال گسترش است .[5 ,4] طبق آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (1390) ، تغییر الگوی ابتلاء به این بیماری از سال 1365 تا سال 1390، به صورت %3/5 کاهش از راه اعتیاد تزریقی و %11 افزایش از طریق روابط جنسی بوده است .[6]رفتار جنسی مخاطره آمیز، هرگونه تماس جنسی است که در آن فرد از سلامت خود یا شریک جنسی خود آگاه نبوده و یا رفتاری داشته باشد که باعث گردد فرد نسبت به عفونت های مقاربتی (سوزاک، کلامیدیا، سفلیس، هرپس تناسلی، زگیل تناسلی...) و ابتلا به اچ.آی.وی/ایدز مستعدتر شده یا موجبات حاملگی ناخواسته و زودرس را فراهم کند .[7] رفتارهای محافظتی شامل رفتارهایی است که فرد خود را از در معرض رفتار جنسی مخاطره آمیز قرار گرفتن برحذر می دارد. اعلیرغم تعاریفی که در متون ارائه شده است، در این مطالعه، رفتارهای خارج از محدوده ازدواج نیز بعنوان رفتار مخاطره آمیز درنظر گرفته شده است؛ چرا که در ایران، خدمات سلامت جنسی برای جوانانی که رابطه جنسی را قبل ازدواج تجربه می کنند، ارائه نمی شود. از طرفی، این نوع رابطه از طرف خانواده و جامعه پذیرفته شده نیست و چنین روابطی در بستر ایران می تواند زمینه را جهت رفتارهای مخاطره آمیز جنسی فراهم کند.