بررسی نماد طاووس در هنر اسلامی ( مطالعه موردی فرش های دوره صفوی)

نقش طاووس با اشکال و الوان مختلفی در بسیاری از هنرها و بناهای دوره اسلامی جلوه گر شده است که دارای معـانی و مفاهیم نمادین و برگرفته از اساطیر، فرهنگ ایرانی و اعتقادات اسلامی می باشد.استفاده زیـاد ایـن فـرم در سـردر بناهـای مذهبی و ایوان های مساجد در دوره های مختلف اسلامی قابل توجه است .همچنین دوره صفویه به دلیل تنوع بسیار زیـاددر هنرها یکی از مهم ترین ادوار تاریخ هنر ایران به شمار می آید که فرش این دوره نیز از این امر مستثنی نیست. تعداد بسـیار زیاد فرش های به دست آمده در این دوره که زینت بخش موزه های مطرح ایران و جهان است گواه این امر مـی باشـد.این مقاله در نظر دارد به روش تحلیلی و توصیفی به بررسی نماد و فرم ظاهری طاووس در فرش های دوره صفوی کـه برگرفتـه از نمونه های تصاویر فرش ها به روش اسنادی است بپردازد و به این سوال پاسخ دهد کـه نگـاره طـاووس در فـرش هـای صفوی دارای چه مفاهیم نمادین اسلامی می باشد و علت استفاده مکرر آن در فرش های صفوی چیست؟بررسی ها نشان می دهد فرم ظاهری طاووس در دوره صفویه بسیار ساده و برگرفته از فرم طاووس در طبیعت می باشد و با توجه به معانی نمادین و جایگاه استفاده از آن علاوه بر زیبایی ظاهری دارای مفاهیم عرفانی و اعتقادی است که همواره به عنوان نماد مقدس همچنین ارتباط آن با آب و آناهیتا پیوند عمیقی بامقوله الوهیت داشته است. دلیل حضور نقش نمادین طاووس بر سردر مساجد و همچنین فرش های صفوی با داستان اسطوره ای آن در هنگام خلقت و نقش وی در هبوط آدم و حیات جاودانه به دلیل نوشیدن آب حیات تطبیق داده می شود .