نکتۀ نویافته در بیتی از قصیدۀ ترسائیۀ خاقانی؛ نگاهی تازه به تربیع و تثلیث

سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 384

فایل این مقاله در 17 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_RPLL-11-4_009

تاریخ نمایه سازی: 1 اردیبهشت 1400

چکیده مقاله:

قصاید خاقانی یکی از دشواریاب‌ترین قصاید موجود در زبان و ادب فارسی است که پژوهش‌های بسیاری دربارۀ شرح ابیات و لغات و ... آن انجام شده است؛ اما همچنان در دیوان اشعارش، به‌نسبت با دیگر دیوان‌های شاعران فارسی‌گوی، نکات مبهمی وجود دارد که خواننده در فهم آن با مشکل روبه‌رو می‌شود؛ ازجملۀ این ابیات دشوار می‌توان به بیت زیر از قصیدۀ ترسائیه اشاره کرد: «به تثلیث بروج و ماه و انجم   به تربیع و به تسدیس ثلاثا» برپایة نظریۀ منجمان و شارحان، تثلیث و تربیع به‌ترتیب سعد و نحس فلک است؛ چگونه ممکن است شاعر برای شفاعت و رهایی از زندان، ممدوح خود را به نحوست فلک قسم داده باشد. شروح بسیاری بر این بیت نوشته شده است؛ اما همچنان مفهوم آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این نوشته درپی یافتن پاسخ به این پرسش است که مقصود خاقانی از ذکر تربیع و تثلیث چیست. براساس یافته‌های پژوهش، دو واژۀ تثلیث و تربیع در معنیِ رایج آن یعنی اصطلاح نجومی به ‌کار رفته و به دیدگاه کلامی خاقانی اصلاً توجهی نشده است. در این مقاله سعی شده است با بهره‌گیری از منابع کلامی مسیحی و برپایة نظریه‌های یونگ، تأویل جدیدی از واژۀ تربیع ارائه شود که به نظر شاعر نزدیک‌تر باشد. نویسنده در این تحقیق نشان می‌دهد مریم در نزد گروهی از مسیحیت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در جایگاه عامل چهارم (تربیع) پرستش می‌شود؛ از‌این‌رو شاعر این نکته را دریافته است و ممدوح را به حضرت مریم قسم می‌دهد تا در نزد شاه شروان از او شفاعت کند. در این مقاله به روش تحلیلی ـ توصیفی تلاش می‌شود تا با نگاهی تازه، بیت نامبرده بررسی شود.

نویسندگان

ابراهیم ابراهیم تبار

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحدبابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • منابع ...
  • 1- قرآن کریم. ...
  • شرح، تحلیل و تصحیح چند بیت دشوار از خاقانی شروانی [مقاله ژورنالی]
  • 3- اردلان جوان، سید علی (1367). تجلی شاعرانة اساطیر و ...
  • 4- استعلامی، محمد (1387). نقد و شرح قصاید خاقانی، تهران: ...
  • 5- اشرف‌زاده، رضا (1376). «خاقانی مسیح سبک آذربایجانی»، پژوهشنامه ادبیات ...
  • 6- امامی، نصرالله (1375). ارمغان صبح، تهران: جامی. ...
  • 7- برزگر خالقی، محمدرضا؛ محمدی، محمدحسین (1379). مرثیه خوان مداین، ...
  • 8- بیرونی، ابوریحان (1363). آثارالباقیه، ترجمة اکبر داناسرشت، تهران: امیرکبیر، ...
  • 9- ------------(بی‌تا). التفهیم لاوائل الصناعه التنجیم، با تجدید نظر و ...
  • 10- ترکی، محمدرضا (1394). نقد صیرفیان، تهران: سخن. ...
  • 11- حسن مجتبی، ایجادحسین (1392). «بررسی تطور تثلیث در ادیان ...
  • 12- حیدریان، اکبر؛ مرتضایی، جواد (1396). «به دوری عیسی از ...
  • 13- حیدریان، اکبر؛ مرتضایی، سیدجواد، صالحی‌نیا، مریم (1397). «ابهام و ...
  • 14- خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل (1375). دیوان خاقانی شروانی، ویراسته ...
  • 15- ----------------------- (1316). دیوان خاقانی شروانی، تصحیح علی عبدالرسولی، تهران: ...
  • 16- ----------------------- (1379). دیوان خاقانی شروانی با مقدمۀ بدیع‌الزمان فروزانفر، ...
  • 17- ------------------------ (1368). دیوان خاقانی شروانی، به‌کوشش سید ضیاءالدین سجادی، ...
  •  18- دشتی، علی (1340). خاقانی شاعری دیر آشنا، تهران: امیرکبیر. ...
  • 19- دورانت، ویل (1378). تاریختمدن، ترجمة ابوطالب صارمی و دیگران، ...
  • 20- رامیار، محمود (1348). «نبوت مسیح»، نشریۀ دانشکده الهیات مشهد، ...
  • 21- زرین‌کوب، عبدالحسین (1379). دیدار با کعبۀ جان، تهران: سخن، ...
  • 22- سجادی، ضیاءالدین (1387). گزیده اشعار خاقانی، تهران: نشر جام ...
  • 23- -------------- (1369). «شروح اشعارخاقانی» از مجموعه حواشی دکتر معین ...
  • 24- -------------- (1374). فرهنگ لغات و تعبیرات با شرح اعلام ...
  • 25- سیاح، احمد (1377). فرهنگ جامع بزرگ نوین، تهران: اسلام، ...
  • 26- صفا، ذبیح‌الله (2535). تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم، ...
  • 27- طباطبایی، محمدحسین (1363). ترجمه تفسیر المیزان، ج 6، مترجم سید ...
  • 28- غلامرضایی، محمد (1387). سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا ...
  • 29- فروزانفر، بدیع‌الزمان (1350). سخن سخنوران، تهران: خوارزمی، چاپ دوم. ...
  • 30- فرهنگ ‌مهر قهفرخی، علی‌رضا؛ قدرت‌الهی، احسان (1390). «بررسی تطبیقی ...
  • 31- کزازی، میرجلاالدین (1376). سوزن عیسی، تهران: نشر دانشگاه علامه ...
  • 32- -------------- (1386). گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی، تهران: مرکز. ...
  • 33- کندلی هریسچی، غفار (1374). خاقانی شروانی (حیات، زمان و ...
  • 34- کونگ، هانس (1389). زن در مسیحیت، ترجمة طیبه مقدم ...
  • لاهیجانی، شمس‌الدین محمد (1351). «قصیدة مسیحیه خاقانی»، به‌کوشش ضیاءالدین سجادی، ...
  • 35- لین، تونی (1380). تاریختفکرمسیحی، ترجمة روبرت آسوریان، تهران: فرزان. ...
  • 36- ماحوزی، مهدی (1383). آتش اندر چنگ، تهران: زوار. ...
  • 37- ماهیار، عباس (1388). مالکِ ملکِ سخن، شرح قصاید خاقانی، ...
  • 38- ---------- (1376). خارخار ِبند و زندان (دفتر دوم مشکلات ...
  • 39- محجوب، محمدجعفر (1345). سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: ...
  • 40- محمدی فشارکی، محسن (1386). «قصیدة ترسائیه و نخستین شرح ...
  • 41- مشکور، محمدجواد (1359). خلاصه الادیان، تهران: شرق. ...
  • 42- معدن‌کن، معصومه (1382). «مسیح و مریم در دیوان خاقانی»، ...
  • 43- ------------ (1372). بزم دیرینة عروس، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ...
  • 44- معین، محمد (1369 الف). «مسیحت و نفوذ آن در ...
  • 45- --------- (1369 ب). «حواشی بر اشعار خاقانی»، حواشی دکتر ...
  • 46- --------- (1365). فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر. ...
  • 47- مورنو، آنتونیو (1386). یونگ، خدایان و انسان مدرن؛ ترجمه ...
  • 48- مهدوی‌فر، سعید (1391). «شرح مشکلات دیوان خاقانی» مجلة پیام‌رسان، ...
  • 49- مینورسکی، ولادیمیر (1385). «شرح قصیدة ترسائیه»، فرهنگ ایران زمین، ...
  • 50- ناس، جان. بی (1373). تاریخ جامع ادیان، ترجمة علی‌اصغر ...
  • 51- نقوی، حسین (1392). «تثلیث مریمی یا تثلیث روح‌القدسی، کدام ...
  • 52- نیک‌دل، محمدجواد (1389). «الوهیت حضرت مریم، باور مسیحی یا ...
  • 53- هاکس، مسترجیمز (1383). قاموس کتاب مقدس، تهران: اساطیر، چاپ ...
  • 54- هوشنگی، لیلا (1389). تاریخ و عقاید نسطوریان، تهران: بصیرت. ...
  • 55- یونگ، کارل گوستاو (1368). چهار صورت مثالی، ترجمة پروین ...
  • 56- --------------- (1390). انسان و سمبول‌هایش، ترجمة حسن اکبریان طبری، ...
  • نمایش کامل مراجع