تحلیل نحوی «همنقش ضمیر» با نگاه به ساختار فعل و نقش ضمایر متصل در جمله‎های انفعالی ـ احساسی

سال انتشار: 1396
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 645

فایل این مقاله در 14 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_LIAR-9-1_009

تاریخ نمایه سازی: 7 اردیبهشت 1400

چکیده مقاله:

جستار حاضر در پی آن است تا به بررسی گروهی از کلمات بپردازد که در جمله، مرجع ضمیری مذکور (پیوسته یا گسسته) هستند و در صورت حذف ضمیر می‎توانند جایگزین آن شوند و نقش آن را برعهده ‎گیرند؛ ازاین‎رو، ما این دسته واژهها و گروههای اسمی را «هم‎نقش ضمیر» نامیده‎ایم. ضمایری که این گروهواژه‎ها مرجع آن‏ها هستند بعد از اسم، حرف اضافه و فعل به کارمیروند و غالبا در سه نقش مضافالیهی، متممی و مفعولی ظاهر میشوند؛ با این توضیح که نقش مفعولی آن‎ها، بهویژه در سوم شخص مفرد، دارای تفاوت‎هایی با دو نقش دیگر است. به باور ما، همین تفاوت‎ها سبب شده است که برخی دستورنویسان آن را با یک کاربرد ویژه و امروزی در گویش فارسی تهرانی مقایسه کنند و بهاشتباه آن را «ضمیر فاعلی» بنامند. همچنین، کوشیدهایم تا در این مقاله نشان دهیم که نقش دستوری ضمایر پیوسته در جمله‎های بیانگر حالت انفعالی و احساسی، چیزی جز مفعول، متمم یا مضاف‎الیه نیست و نقش دستوری اسم یا ضمیر گسسته در ابتدای این جمله‎ها نیز «هم‎نقش ضمیر» است؛ اما قراردادن اسم یا ضمیر گسسته به جای ضمایر پیوسته در این گونه جمله‎ها در اغلب موارد باعث «نادستورمندی» جمله می‎شود. در این مقاله همچنین نشان داده شده که نقش دستوری ضمایر پیوسته در جمله‎های بیانگر حالت انفعالی و احساسی، چیزی جز مفعول، متمم یا مضاف‎الیه نیست و نقش دستوری اسم یا ضمیر گسسته در ابتدای این جمله‎ها نیز "هم‎نقش ضمیر" است؛ اما قرار دادن اسم یا ضمیر گسسته به جای ضمایر پیوسته در این گونه جمله‎ها در اغلب موارد باعث « نادستوری شدن» جمله می‎گردد.

نویسندگان

محمد ایرانی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

مریم ترکاشوند

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1371). دستور زبان فارسی2، ...
  • بلعمی، ابومحمّد (1389). تاریخ بلعمی، تصحیح محمّد تقی بهار، تهران: ...
  • حافظ، شمس‌الدّین محمّد (1369). دیوان، به اهتمام محمّد قزوینی و ...
  • خواجوی کرمانی، کمال‏الدین (1374). دیوان، به کوشش سعید قانعی، تهران: ...
  • خیّامپور، عبدالرّسول (1382). دستور زبان فارسی، چ10، تبریز: ستوده. ...
  • راسخ مهند، محمّد (1385). «پی‎بست‎های ضمیری در زبان فارسی»، مجلّة ...
  • سعدی شیرازی، شیخ مصلح‎الدّین (1381). بوستان، به کوشش خلیل خطیب‎رهبر، ...
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ‌ـــ‌ (1371). کلّیّات سعدی، تصحیح محمّدعلی فروغی، چ4، تهران: ققنوس. ...
  • سلطانی گرد فرامرزی، علی (1374). نگارش و دستور زبان فارسی ...
  • شریعت، محمّد جواد (1375). دستور زبان فارسی، چ7، تهران: اساطیر. ...
  • عمادافشار، حسین (1372). دستور و ساختمان زبان فارسی، چ2، تهران: ...
  • فردوسی، حکیم ابوالقاسم (1388). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ...
  • ــــــــــــــــــــــــ‌ (1377). شاهنامه، به اهتمام محمّد نوری عثمانوف، ج6، زیر ...
  • فرشیدورد، خسرو (1388). دستور مفصّل امروز، چ3، تهران: سخن. ...
  • ــــــــــــ‌ـــــ‌ (1355). «بدل و گروه اسمی بدلی در زبان فارسی»، ...
  • فروغی بسطامی، میرزا عبّاس (1348). دیوان، به کوشش حسین نخعی، ...
  • گرگانی، فخرالدین اسعد (1369). ویس و رامین، تهران: جامی. ...
  • محجوب، محمّد جعفر (1345). سبک خراسانی در شعر فارسی، چ1، ...
  • مشکوةالدّینی، مهدی (1366). دستور زبان فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی. ...
  • مولوی، جلال‎الدّین (1377). مثنوی معنوی، به کوشش مهدی آذری یزدی ...
  • ناتل خانلری، پرویز (1382). دستور تاریخی زبان فارسی، به کوشش ...
  • نصرالله منشی، ابوالمعالی (1356). کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، ...
  • نفیسی، سعید (1342).پیرامون تاریخ بیهقی، تهران: فروغی. ...
  • وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی (1389). دستور زبان فارسی1، ...
  • نمایش کامل مراجع