مطالعه تطبیقی مولفههای جمعیتشناسی استانهای مرزی شرقی و غربی کشور طی دو دهه اخیر

شناخت فرایندهای جمعیتی در مناطق مرزی کشور، از اهمیت قابلتوجهی برای سیاستگذاران و برنامهریزان جمعیتی و اجتماعی- اقتصادی برخوردار است. هدف این مقاله، مطالعه تطبیقی مولفههای جمعیت شناختی استانهای مرزی شرق و غرب کشور طی دو دهه اخیر است. روش تحقیق مورد استفاده در مقاله، کمی از نوع توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر تحلیل ثانویه دادههای سرشماری سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ میباشد. نتایج تحلیل داده ها نشان می دهد که؛ نخست) تفاوتهای قابلملاحظه و گهگاه تشابه های در مقادیر شاخصهای جمعیتی دو منطقه و روند تغییرات آنها وجود دارد؛ دوم) علیرغم کاهش رشد جمعیت دو منطقه، تفاوت محسوسی در این روند کاهشی طی دورههای ۹۰-۱۳۷۵(از ۲۰/۲ به ۳۰/۱ در استانهای شرقی و از ۱۲/۱ به ۰۶/۱ در استانهای غربی) مشاهده میشود. رشد جمعیت طی دوره ۹۵-۱۳۹۰ نسبت به دوره ۹۰-۱۳۸۵ در استانهای شرقی روند افزایشی و به ۶۶/۱ درصد و در استانهای غربی روند کاهشی شدید و به ۸۵/۰ درصد رسیده است؛ سوم) شاخص تراکم نسبی جمعیت، باوجود تفاوت قابلتوجه بین میانگین دو منطقه افزایش داشته، اما مقدار رقم افزایشی آنها به هم نزدیک است؛ چهارم) شاخص میزان بیکاری در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال ۱۳۷۵ در مناطق شرقی، افزایش ۸۷ درصدی و در مناطق غربی افزایش ۴۵ درصدی را نشان میدهد؛ این شاخص در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۰ کاهش ۱۸ درصدی در استانهای شرقی و ۲۰ درصدی در استانهای غربی داشته است؛ پنجم) علیرغم یکسان بودن رقم نسبت وابستگی دو منطقه در سال ۱۳۷۵ (۹ نفر به ازای هر ۱۰ نفر) اما تا سال ۱۳۹۵ در استانهای غربی به ۴ و در استانهای شرقی به ۶ نفر کاهشیافته است؛ ششم) عمدهترین مقصد مهاجرتی استانهای غربی به استان تهران و سپس استانهای همجوار است اما این مقصد در استانهای شرقی برعکس میباشد. بهطورکلی نتایج این مطالعه، میتواند با توجه به اهمیت زیاد جمعیت در سیاستگذاریها و برنامهریزیها توسعهای به لحاظ سیاستی، برنامهریزی و دور نمای آینده جمعیت برای این مناطق مفید باشد؛ و به سیاستگذاران در شناخت بیشتر این مناطق کمک نماید تا به اتخاذ سیاستی بیطرفانه و متناسب با این استانها بپردازند.