رهاورد جامعهشناس مسلمان در تنقیح دوگانه ساختار و عاملیت (بررسی موردی سه نظریه)

چکیده «ساختار و عاملیت» ازمهمترین مباحث نظری و بنیادی موجود در جامعهشناسی معاصر است. ساختار و عاملیت هریک دارای ویژگیهای مخصوص به خود هستند.ضرورت توجه به این دو عنصر در تبیین پدیدههای اجتماعی، منجر به پدیدآمدن نظریات متنوعی شده است که هریک ازطریق فرایند متفاوتی، سعی در حفظ اصالت یکی، یا توامان این دو در یک نظریه اجتماعی دارند. این مقاله با استفاده از روش مقایسهای، درصدد کشف عناصر مشترک و متمایز موجود در سه نظریه مربوط به تبیین مسئله «رابطه ساختار و عاملیت» است. سه نظریهای که میخواهند به این دو، توامان توجه کنند. نظریات مورد بررسی، نظریه «ساختاربندی گیدنز»، نظریه«تکوین آرچر» و نظریه «اصالت فردـجمعـرابطه زاهد» هستند. دراینبین، نظریه زاهد تبیین جامعتری از نوع رابطه ساختار و عاملیت ارائه داده است. نتیجهای که از مقایسه بین این نظریات حاصل میشود این است که سازوکار و مکانیسم ارتباطی بین ساختار و عاملیت، با استنادات دینی موجود در نظریه زاهد ـ بهعنوان یک جامعهشناس مسلمان ـ قادر است نشان دهد که عاملیت چگونه با ساختار ارتباط مییابد و ساختار چگونه با عاملیت مرتبط میشود.