شناسایی مولفههای واکاوی یادگیری در آموزش و ارائه چارچوب مفهومی برای بهینهسازی یادگیری

پیشینه و اهداف: واکاوی یادگیری حیطهای نوین و آیندهدار در آموزش است که به دنبال دریافت، تحلیل و گزارش داده راجع به یادگیرنده و محیط یادگیریاش به منظور بهینهسازی یادگیری و محیط یادگیری است. داده و واکاوی، دو کلیدواژه اصلی واکاوی یادگیری است که میتوان گفت داده به عنوان تغذیه کننده واکاوی به منظور فراهم نمودن بینشهای مبتنی بر شواهد راجع به یادگیری و تدریس عمل میکند. واکاوی یادگیری توجه بسیاری از محققان را در طول دهه گذشته جلب کرده است؛ اما پژوهشهایی که به فراهم نمودن یک چارچوب جامع از واکاوی یادگیری پرداخته باشند، بسیار کم بوده است. این پژوهش بنا دارد تا با شناسایی مولفههای واکاوی یادگیری در آموزش به ارائه چارچوب مفهومی از واکاوی یادگیری برای بهینه سازی یادگیری بپردازد. روشها: این پژوهش یک مطالعه کیفی است که طرح تحقیق آن تحلیل محتوا است. تحلیل مضمون یا تحلیل تماتیک که توسط براون و کلارک پیشنهاد شده است در قالب شش گام بهعنوان روش پژوهش استفاده شد که عبارتند از: (۱) آشناسازی با دادههای جمع آوری شده  (۲) استخراج کدهای اولیه (۳) جستجو برای مضامین و مولفهها (۴) بررسی مضامین و مولفههای احتمالی (۵) تعریف و نامگذاری مضامین و مولفهها و (۶) گزارش نتایج. در این پژوهش، ۱۴ نفر از متخصصان حیطه واکاوی یادگیری مورد مصاحبه قرار گرفتند. روش نمونهگیری هدفمند برای انتخاب شرکت کنندگان استفاده شد و استراتژی انتخاب این متخصصان بر اساس ارتباط فعالیتهای پژوهشی و نظری آنها بوده است. دلیل اینکه چرا ۱۴ نفر مورد مصاحبه واقع شدند؛ مبنای اشباع نظری بود که به معنای انجام فرایند جمع آوری داده است تا زمانی که داده جدید بهدست نیاید. این به این معنا است که قاعده اشباع نظری بهعنوان مبنای تعیین حجم نمونه استفاده شد. برای جمع­آوری داده­ها، مصاحبه بدون ساختار اجرا شد. تجزیه و تحلیل داده­ها در سه مرحله کدگذاری باز (کدگذاری خط به خط)، کدگذاری محوری (ترکیب کدها و ایجاد طبقهای از مفاهیم کلیتر) و کدگذاری انتخابی (فرایند انتخاب یک طبقه بهعنوان مقوله اصلی و ربط دادن دیگر طبقهها به این مقوله) انجام شده است. نرمافزار مورد استفاده برای تحلیل داده­ها MAXQDA نسخه ۲۰۱۸ بوده است. روایی یافته­ها بر اساس مولفه روایی محتوا (CVI) و پایایی یافته­ها براساس آزمون ضریب کاپا مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها: یافتهها نشان داد که واکاوی یادگیری از هفت مولفه محیط (زمینه، فرهنگ و ارتباطات)، اهداف (بهینه­سازی یادگیری، تشخیص، آگاهی از فرایند یادگیری، بازخورد، تصمیم­گیری، بازتاب، خودتنظیمی، شخصی­سازی، انگیزش، نظارت و ارزیابی)، ذی­نفعان (یادگیرندگان، معلمان، طراحان یادگیری، مدیران و والدین)، داده (فراداده، داده معنی­دار، داده سوابق تحصیلی، داده تحصیلی، داده عملکردی، داده تعاملی و داده روانشناختی)، سطوح واکاوی (توصیفی، تشخیصی، پیش بینی و تجویزی)، فرآیند (جمعآوری، تحلیل، گزارش و تفسیر) و تکنیک (تحلیل شبکههای اجتماعی، خوشه­بندی، طبقه­بندی، پیش­بینی، رگرسیون، درخت تصمیم­گیری، تحلیل عاملی، کشف قوانین انجمنی، کشف الگوهای ترتیبی و تحلیل توصیفی)  تشکیل شده است که در کنار هم چارچوب مفهومی مولفه­های واکاوی یادگیری در آموزش برای بهینه­سازی یادگیری را تشکیل می­دهند. نتیجهگیری: براساس یافته­های پژوهش به کاربران واکاوی یادگیری در آموزش پیشنهاد می­شود که این هفت مولفه شناسایی شده را در هنگام استفاده از واکاوی یادیگری در آموزش برای بهینه­سازی یادگیری مورد توجه قرار دهند. براساس یافتهها، توصیهها برای فعالیتهای پژوهشی و عملی آتی پیشنهاد شده است.