جانشینسازی واژگان مترادف در غزلیات حافظ
محل انتشار: دوفصنامه زبان و ادب فارسی، دوره: 71، شماره: 238
سال انتشار: 1397
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 531
فایل این مقاله در 23 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_PERLIT-71-238_004
تاریخ نمایه سازی: 20 اردیبهشت 1400
چکیده مقاله:
حافظ از تکرار معنی برخلاف تکرار لفظ در سطح بیت، ابایی نداشتهاست؛ شاهد ما در اثبات این ادعا، استفاده او از واژگان و عبارات مترادف است. ریزبینی و نکتهسنجی حافظ در توجه به اختلافهای معنایی واژگان مترادف مثالزدنی است. وی علاوهبر هممعنایی و ترادف، به اختلافها و حتی گاه تضادهای معنایی این واژگان بهظاهر مترادف نظر داشته و هر واژه را در بافت معنایی مناسب به کار گرفتهاست. نکته قابلتوجه دیگر، آرایش واژگان و عبارات مترادف در ابیات اوست؛ حافظ مفاهیم مترادف را بهصورت گروه کلمه و به دنبال یکدیگر نمیآورد؛ بلکه واژه دوم را در جمله مستقل دیگری، جانشین واژه یا عبارت نخست میکند. این روش، شگرد جادویی او در آمیختن معانی و آفریدن معانی شگفت و تازه است. آرایش واژگان مترادف، توجه به جزییات معانی آنها و به کار بردن آنها در بافتهای متناسب با معنایشان، به حافظ توانایی فراوان در آفرینش معانی بدیع و تصاویر هنری شگفت بخشیدهاست. او با این مترادفسازیها، علاوهبر ایجاد تناسبات لفظی و معنوی، پارادوکسهای بدیع، طنزهای ملیح و مخفی و... میآفریند و بر ابعاد و گستره معنی در هر بیت میافزاید. در حدود ۵درصد از ابیات حافظ، مفاهیم مترادف جانشین یکدیگر شدهاند. حافظ در آفرینش این مفاهیم علاوهبر مفردات زبان، از معانی کنایی عبارات، روابط مجازی واژگان و ساختن ترکیبهای تازه سود جستهاست.
نویسندگان
دادیار حامدی
دانشجوی دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
میرجلال الدین کزازی
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
غلامرضا سالمیان
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :