منشایابی منابع رسوب: ارتباط بین فعالیت های آنزیمی خاک و رسوب

شناخت سهم و یا جداسازی منابع رسوب به عنوان ابزاری در پیش بینی فرسایش، اعتبارسنجی مدل های فرسایش و رسوب، پایش بیلان رسوب و در نتیجه در تعیین مناسب ترین عملیات کنترل فرسایش و رسوب و حفاظت خاک در مقیاس حوزه آبخیز مورد نیاز است. تفکیک خاک فرسایش یافته به چندین منبع با استفاده از ردیاب های طبیعی رویکردی جامع در مطالعات فرسایش و رسوب محسوب می شود. هدف از این تحقیق، به عنوان نخستین مطالعه، بررسی تغییرات مکانی ردیاب های بیوشیمیایی و کارایی این ردیاب ها در جداسازی منابع رسوب در سطح حوزه آبخیز تحت تاثیر انواع کاربری اراضی و فرسایش آبی، و کاربرد آنها به عنوان منشایاب و تعیین سهم نسبی منابع رسوب است. به این منظور چهار فعالیت آنزیمی به عنوان ردیاب بیوشیمیایی در ۴۲ نمونه منابع رسوب و ۱۴ نمونه رسوب اندازه گیری گردید. نتایج تحلیل توابع تشخیص نشان داد ترکیب بهینه دو ردیاب شامل اوره آز و دهیدروژناز با تایید بیش از ۹۲ درصد تفکیک منابع رسوب قادر به جداسازی منابع رسوب در منطقه مطالعاتی هستند. مدل منشایابی منابع رسوب براساس ترکیب بهینه ردیاب های حاصل از تحلیل توابع تشخیص اجرا و درصد سهم نسبی هر یک از منابع رسوب تعیین گردید. نتایج نشان داد میانگین سهم نسبی رسوب (خطای استاندارد ± میانگین) از واحدهای کاری مرتع- فرسایش سطحی، اراضی کشاورزی-فرسایش سطحی، مرتع- فرسایش آبراهه ای و اراضی دیم- فرسایش سطحی به ترتیب برابر با مقادیر ۳/۵±۳/۱۱، ۸/۳±۱/۸، ۵/۸±۷۵ و ۵/۲±۶/۳ درصد است. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت منشایابی با استفاده از ردیاب های بیوشیمیایی، می تواند باعث تحول و ارتقای مدل های منشایابی گشته و گام نخستی برای ایجاد ابزاری نوین برای تکمیل رویکرد منشایابی در آینده باشد.