بررسی تمثیل «خامه الزرع» در روایات شیعی و مفاد آن

در توصیف مومن روایاتی گوناگون در اشکالی متنوع وجود دارد که یکی از آنها تشبیه مومن به خامه الزرع است. هدف این پژوهش بررسی فقه الحدیثی این متون است. روش تحقیق کتاب خانه ای و از نوع تحلیل محتوا است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که این تشبیه یازده گزارش در منابع شیعی دارد که در سه موضوع متفاوت (ثبات ایمان، مواجهه با بلا و توانمندی مومن) صادر شده اند. به جز موضوع سوم، اعتبار احادیث موضوع اول و دوم بالا و مورد قبول است. مراد از این تشبیه نرمی و انعطاف پذیری مومن است، اما این ویژگی در موضوع ایمان و توانمندی، به معنای سست عنصری و صفتی منفی، و در بلاها به معنای پذیرش و تسلیم هوشمندانه و صفتی مثبت است. نتیجه پژوهش در حوزه فقه الحدیث این که یک تمثیل ممکن است در دو کاربست متفاوت، معنایی متضاد داشته باشد، و در حوزه عملی این که ویژگی انعطاف و سرسختی در انسان را باید مدیریت کرد.