بررسی نقش قافیه در تحولات آوایی زبان فارسی

سال انتشار: 1395
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 241

فایل این مقاله در 18 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_LIAR-8-2_002

تاریخ نمایه سازی: 23 اردیبهشت 1400

چکیده مقاله:

هدف این مقاله بررسی نقش انواع قافیه در سیر دگرگونی های آوایی و تلفظ واژگان در زبان فارسی است. بدین منظور، به اشعار شاعران فارسی از قرن چهارم تا قرن هشتم و به بیانی دوره رشد و تکوین زبان فارسی پرداخته شده است. قافیه همواره از ارکان مهم و کلیدی شعر فارسی بوده است. شاعران نیز پیوسته به قافیه اندیشیده اند و چنانکه از برخی نقد و نظرها و آثار منتقدان بلاغت پیداست، سرودن شعر با قافیه دشوار را نشان مهارت در شاعری دانسته اند. نویسندگان و صاحب نظران هم در باب آن بسیار سخن رانده ، و مقفا بودن را علاوه بر موزون بودن از لوازم وجوبی شعر دانسته اند. از همین روست که از زمان های گذشته تا به امروز به قافیه توجه کرده و نقش هایی را برای آن ذکر کرده اند. بر اساس نتایج این پژوهش، قافیه باعث ماندگاری تلفظ های گوناگون از یک واژه می شود. دیگر اینکه قافیه، گویش ها و لهجه های گوناگون از زبان فارسی را در مناطق مختلف ایران به خوبی بیان می کند. همچنین رجوع شاعر به پاره ای از واژه های کهن تر به خاطر عنصر قافیه، دخل و تصرف های شاعر را در واژه هایی که در مرکز قافیه قرار می گیرند نشان می دهد و از همه مهم تر اینکه قافیه می تواند نشانه ای باشد برای بررسی تحولات زبانی که در طول زمان صورت گرفته است. در نهایت، به دلیل اشتراک هجای یکسان قوافی ابیات، یعنی روی و حرکات و تبعات آن به راحتی می توان تلفظ کل واژه هایی را که در قافیه قرار می گیرند، مشخص کرد.

نویسندگان

علی محمدی

استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

طاهره قاسمی دورآبادی

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • منابعابوالقاسمی، محسن. (۱۳۷۲). تاریخ زبان فارسی، آشنا، شماره یازده، دوازده، ...
  • (۱۳۸۰). تاریخ زبان فارسی، تهران: سمت ...
  • اسعد گرگانی، فخر الدین. (۱۳۴۹). ویس و رامین، تصحیح ماگالی ...
  • اوحدی مراغه ای. (رکن الدین ابوالحسن مراغی) (۱۳۶۲). دیوان اشعار، ...
  • بختیاری، آرمان و دیگران. (۱۳۸۲). ریشه های بزرگ سخن، نقد ...
  • حق شناس، علی محمد. (۱۳۹۰). مقالات ادبی، زبان شناسی، چ ...
  • خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی. (۱۳۷۵). دیوان اشعار، ...
  • خالقی مطلق، جلال. (۱۳۸۹). یادداشت های شاهنامه (با اصطلاحات و ...
  • خواجوی کرمانی (کمال الدین ابوالعطاء محمودبن علی بن محمود).(۱۳۷۰). گل ...
  • .(۱۳۶۷). دیوان اشعار، با مقدمه مهدی افشار، تهران ...
  • دهخدا، علی اکبر. (۱۳۷۷). لغت نامه، به کوشش محمد معین، ...
  • رودکی سمرقندی، ابوعبدالله جعفربن محمدبن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم. ...
  • رودی گر، اشمیت. (۱۳۸۲ -۱۳۸۳). راهنمای زبان های ایرانی (زبان ...
  • سعدی، مصلح الدین. (۱۳۸۵). غزلیات سعدی، به تصحیح و توضیح ...
  • سلمان ساوجی. (بی ...
  • سنایی، ابوالمجد مجدودبن آدم. (۱۳۶۶). دیوان اشعار، به کوشش مدرس ...
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۷۶). موسیقی شعر، چ ۵، تهران: آگه ...
  • شمس قیس رازی. (۱۳۸۲). المعجم، به کوشش محمد رمضانی، موسسه ...
  • شمیسا، سیروس. (۱۳۸۲). آشنایی با عروض و قافیه، تهران: فردوس ...
  • صادقی، علی اشرف. (۱۳۶۸). منشا واژگان معیار ادبی معاصر فارسی، ...
  • طاهباز، سیروس. (۱۳۶۸). درباره شعر و شاعری از مجموعه آثار ...
  • طوسی، خواجه نصیرالدین. (۱۳۶۹). معیارالاشعار، تصحیح دکتر جلیل تجلیل، نشر ...
  • عراقی، فخرالدین. (۱۳۷۲). دیوان اشعار، تصحیح و توضیح نسرین محتشم ...
  • عطار، فریدالدین. (۱۳۸۴). منطق الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا ...
  • (۱۳۸۸). الهی نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، ...
  • (۱۳۹۲). دیوان قصاید و غزلیات، با سعی و تصحیح مهدی ...
  • عیدگاه طبرقه ای، وحید. (۱۳۹۲). تصحیح بیت هایی از دیوان ...
  • فردوسی. (۱۳۸۶). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، دفترهای ۱.۲.۳، ...
  • فرشیدورد، خسرو. (۱۳۷۸). تاریخ زبان فارسی از آغاز تاکنون، تهران: ...
  • فرغانی، سیف. (سیف الدین ابوالمحامد محمد الفرغانی) (۱۳۶۴). دیوان اشعار، ...
  • فروزان فر، بدیع الزمان. (۱۳۶۷). شرح مثنوی شریف، جزء سوم ...
  • فره وشی، بهرام. (۱۳۴۶). فرهنگ پهلوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران ...
  • قطران تبریزی. (۱۳۳۳). دیوان اشعار، به سعی و اهتمام محمد ...
  • کزازی، میر جلال الدین. (۱۳۸۴). قافیه در شاهنامه، زبان و ...
  • مسعود سعد سلمان. (۱۳۷۴). دیوان اشعار، با مقدمه رشید یاسمی، ...
  • (۱۳۹۰). دیوان اشعار، تصحیح محمد مهیار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ...
  • مصاحب، غلام حسین. (۱۳۶۵). دایره المعارف فارسی، فرانکلین ...
  • معین، محمد (۱۳۸۰). فرهنگ فارسی (یک جلدی)، چ ۲، تهران: ...
  • مکنزی، دیوید نیل. (۱۳۹۰). فرهنگ کوچک زبان پهلوی، مترجم مهشید ...
  • منوچهری دامغانی. (۱۳۴۷). دیوان اشعار، به کوشش محمد دبیر سیاقی، ...
  • مولوی، جلال الدین محمد. (۱۳۷۹). مثنوی معنوی، مطابق نسخه تصحیح ...
  • (۱۳۸۸). غزلیات شمس، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی، ج ...
  • (۱۳۸۹). کلیات شمس تبریزی، تصحیح استاد بدیع الزمان فروزان فر، ...
  • ناتل خانلری، پرویز. (۱۳۷۸). دستور تاریخی زبان فارسی، به کوشش ...
  • (۱۳۸۲). تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر نو ...
  • ناصرخسرو قبادیانی. (۱۳۸۰). دیوان اشعار، با مقدمه و شرح حال ...
  • نجم دایه. (۱۳۵۲). رساله عقل و عشق، به کوشش تقی ...
  • نظامی، ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی ابن موید. (۱۳۸۵). ...
  • (۱۳۸۶). هفت پیکر، تصحیح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر ...
  • همایی، جلال الدین. (۱۳۶۳). فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ ...
  • یوسفی، غلام حسین. (۱۳۶۵). کاغذ زر، چ ۱، تهران: یزدان ...
  • نمایش کامل مراجع