ذوالفقار، از تاریخ تا افسانه (ویژگیهای داستانی ذوالفقار در فرهنگ و ادب ایران)

سال انتشار: 1386
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 184

فایل این مقاله در 28 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JPLLU-1-3_006

تاریخ نمایه سازی: 25 اردیبهشت 1400

چکیده مقاله:

  خواست و پسند انسان از روزگار باستان تا طبقه عامه در ادوار متاخرتر، غالبا علاقه مند نگهداشت روایات و الگوهای اساطیری بوده و بنابر همین ویژگی ناتاریخی بودن حافظه جمعی، بعضی از کسان و حوادث تاریخی را بر مبنای نمونه های مثالی به قالب اسطوره و حماسه و داستان کشانیده است (اسطوره ای شدن/ کردن تاریخ). در فرهنگ، ادبیات و معتقدات ایرانی محتملا امام علی(ع) برجسته ترین نمونه تبدیل یک شخصیت تاریخی به چهره ای داستانی و اساطیری است و به تبع این دگرگونی عامه پسند، برخی از ویژگیها و متعلقات ایشان- از جمله رزم افزار مشهور و مخصوصشان، ذوالفقار- نیز صبغه افسانه ای یافته است؛ چنان که به نظر می رسد شماری از خصوصیات و اوصاف این شمشیر ویژه (مانند داشتن دو سر) بدون آگاهی از مضامین حماسی- اساطیری و داستانی، قابل گزارش و ریشه یابی دقیق نیست. در این گفتار با بررسی اخبار و منظومه های مربوط به حضرت علی(ع) و بعضی از روایات مردمی، ده مورد از ویژگیهای «داستانی» ذوالفقار در فرهنگ و ادب ایران معرفی و با بهره گیری از شواهد مشابه در داستانهای اساطیری و حماسی ایرانی و غیرایرانی، تحلیل شده است. این موارد عبارت است از: ۱. آسمانی بودن ذوالفقار ؛ ۲. دو سر داشتن؛ ۳. سنگینی؛ ۴. موروثی بودن؛ ۵. پیکرگردانی؛ ۶. قدرت برندگی و زخم زنی؛ ۷. سخنگویی؛ ۸. کوتاه و بلند شدن؛ ۹. ماندن خون دشمن بر آن؛ ۱۰. افکنده شدن در دریا.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

سجاد آیدنلو

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور ارومیه

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ۱-آیدنلو، سجاد. (۱۳۸۶). «رزم افزار موروثی و سنگین پهلوان در ...
  • اسدی توسی، ابونصر علی بن احمد. (۱۳۱۷). گرشاسپ نامه، تصحیح ...
  • ۳-____________________. (۱۳۵۶). لغت فرس، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، ...
  • ۴-الاعلمی الحائری، علامه شیخ محمدحسین. (۱۴۱۳ ه.ق). دایره المعارف الشیعه ...
  • ۵-الحسینی (کشفی)، محمد صالح. (۱۳۸۰). مناقب مرتضوی، به تصحیح کورش ...
  • ۶-الیاده، میرچا. (۱۳۷۶). رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، ...
  • ۷-_______. (۱۳۷۸). اسطوره بازگشت جاودانه، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران: قطره، ...
  • ۸-امجدی، جلیل و حبیب صفر زاده و محسن علی نژاد. ...
  • ۹-امیر معزی، ابوعبدالله محمد. (۱۳۶۲). دیوان، به کوشش ناصر هیری، ...
  • انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم. (۱۳۶۹). فردوسی نامه، تهران: علمی، چاپ ...
  • اوستا (کهن ترین سرودهای ایرانیان). (۱۳۷۷). گزارش و پژوهش جلیل ...
  • ایرانشان بن ابی الخیر. (۱۳۷۷). کوش نامه، به کوشش جلال ...
  • ۱۳.ایرانشاه بن ابی الخیر. (۱۳۷۰). بهمن نامه، ویراسته رحیم عفیفی، ...
  • ایونس، ورونیکا. (۱۳۸۱). اساطیر هند، ترجمه باجلان فرخی، تهران: اساطیر، ...
  • باذل مشهدی، میرزا محمد رفیع. (بی تا). حمله حیدری، تهران: ...
  • بلعمی، ابوعلی محمد. (۱۳۸۰). تاریخ طبری (گردانیده منسوب به بلعمی)، ...
  • ۱۷-حمزه نامه (قصه امیرالمومنین حمزه). (۱۳۶۲). تصحیح جعفر شعار، ...
  • خاقانی، افضل الدین بدیل. (۱۳۷۸). دیوان، تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: ...
  • خالقی مطلق، جلال. (۱۳۷۲). «ببربیان (رویین تنی و گونه های ...
  • ۲۰-___________.(۱۳۸۵). «شاهنامه خردنامه ایرانیان (سنجشی کوتاه میان هومر و فردوسی) ...
  • ۲۱-__________. (۲۰۰۶م). یادداشت های شاهنامه، نیویورک: بنیاد میراث ایران، بخش ...
  • خرمشاهی، بهاالدین. (۱۳۷۹). «ذوالفقار»، دایرۃ المعارف تشیع، تهران: شهید سعید ...
  • خزاعی نیشابوری، حسین بن علی. (۱۳۷۵). روض الجنان و روح ...
  • خوسفی، ابن حسام. (۱۳۸۲). تازیان نامه پارسی (خلاصه خاوران نامه)، ...
  • دائرۃ المعارف الاسلامیه. (بی تا). یصدرها باللغه العربیه: احمد الشنتاوی- ...
  • دشتگل، هلنا شین. (۱۳۸۰). «نبرد خیر و شر، حضرت علی(ع) ...
  • دهخدا، علی اکبر. (۱۳۷۷). لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران: چاپ ...
  • دیانت، علی اکبر. (۱۳۷۵). «اخی»، دایرۃ المعارف بزرگ اسلامی، تهران: ...
  • راجی کرمانی، ملا بمانعلی. (۱۳۸۳). حمله حیدری، تصحیح یحیی طالبیان ...
  • رامپوری، غیاث الدین محمد. (۱۳۶۳). غیاث اللغات، به کوشش منصور ...
  • رئیس نیا، رحیم. (۱۳۷۷). کوراوغلو در افسانه و تاریخ، تهران: ...
  • ربیع، علی نامه، عکس نسخه مورخ ۷۹۵- ۷۰۲ هـ .ق؛ ...
  • رستگار فسایی، منصور. (۱۳۷۹). اژدها در اساطیر ایران، تهران: توس، ...
  • _____________. (۱۳۸۳). پیکرگردانی در اساطیر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و ...
  • روزنبرگ، دونا. (۱۳۷۹). اساطیر جهان (داستانها و حماسه ها)، ترجمه ...
  • سام نامه. (۱۳۱۹). منسوب به خواجوی کرمانی، به تصحیح و ...
  • سرکاراتی، بهمن. (۱۳۷۸). «بنیان اساطیری حماسه ملی ایران»، سایه های ...
  • ۳۸-_________. (۱۳۷۸ الف). «سلاح مخصوص پهلوان در روایات حماسی هندواروپایی»، ...
  • ۳۹-_________. (۱۳۷۸ب). «گرز نیای رستم (نکته ای درباره شیوه تصحیح ...
  • سوزنی سمرقندی. (بی تا). دیوان، به اهتمام ناصرالدین شاه حسینی، ...
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۸۶). قلندریه در تاریخ (دگردیسی های یک ...
  • صالحی، عبدالحسین. (۱۳۷۹). «ذوالجناح»، دایرۃ المعارف تشیع، همان، ج ۸، ...
  • طبری، محمد بن جریر. (۱۳۶۳). تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پایئده، ...
  • طرسوسی، ابوطاهر. (۱۳۵۶). داراب نامه، به کوشش ذبیح الله صفا، ...
  • طرطوسی، ابوطاهر. (۱۳۸۰). ابومسلم نامه، به اهتمام حسین اسماعیلی، تهران: ...
  • طوسی، محمد بن محمود. (۱۳۸۲). عجایب المخلوقات و غرایب المخلوقات، ...
  • فرامرزنامه. (۱۳۲۴ه.ق). به کوشش رستم پور بهرام، سروش تفتی، بمبئی: ...
  • فرامرزنامه. (۱۳۸۲). به اهتمام مجید سرمدی، تهران: انحمن آثار و ...
  • فرخی، ابوالحسن علی. (۱۳۵۵). دیوان، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، ...
  • فردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۶۸). شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: روزبهان، ...
  • ۵۱-__________: شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، کالیفرنیا و نیویورک: بنیاد ...
  • ۵۲-__________: شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، کالیفرنیا و نیویورک: بنیاد ...
  • ۵۳-__________: شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار، کالیفرنیا ...
  • فضایلی، سودابه. (۱۳۸۴). فرهنگ غرایب، تهران: افکار و سازمان میراث ...
  • قوامی رازی، بدرالدین. (۱۳۳۴). دیوان، تصحیح میر جلال الدین حسینی ...
  • کاشفی خوانساری، سید علی. (۱۳۸۱). حیدرنامه (گزیده حماسه های علوی ...
  • کیا، خجسته. (۱۳۷۵). قهرمانان بادپا در قصه ها و نمایشهای ...
  • گاردنر، جین. ف. (۱۳۸۵). اسطوره های رومی، ترجمه عباس مخبر، ...
  • گرانت، مایکل و جان هیزل. (۱۳۸۴). فرهنگ اساطیر کلاسیک (یونان ...
  • گرین، میراندا جین. (۱۳۸۲). اسطوره های سلتی، ترجمه عباس مخبر، ...
  • گوهرین، سید صادق. (۱۳۶۲). فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، تهران: ...
  • مادح، قاسم. (۱۳۸۰). جهانگیرنامه، تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: موسسه مطالعات ...
  • ماسه، هانری. (۱۳۵۷). معتقدات و آداب ایرانی، ترجمه مهدی روشن ...
  • مبارک شاه، محمد بن منصور. (۱۳۴۶). آداب الحرب و الشجاعه، ...
  • مجلسی، محمدباقر. (۱۳۷۴). بحارالانوار، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم ...
  • محجوب، محمدجعفر. (۱۳۶۲). «هفده»، آینده، سال نهم، شماره ۶، شهریور، ...
  • ۶۷-____________. (۱۳۸۲). «درباره پدید آمدن حماسه دینی»، ادبیات عامیانه ایران، ...
  • ۶۸-____________. (۱۳۸۲ الف). «از فضایل و مناقب خوانی تا روضه ...
  • محمدی ملایری، محمد. (۱۳۷۹). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران ...
  • مدبری، محمود. (۱۳۷۰). شرح احوال و اشعار شاعران بی دیوان ...
  • مستوفی، حمدالله. (۱۳۸۰). ظفرنامه (قسم الاسلامیه)، تصحیح و توضیح مهدی ...
  • ناتل خانلری، پرویز. (۱۳۷۷). تاریخ زبان فارسی، تهران: فردوس، چاپ ...
  • ناصرخسرو، حکیم ابومعین. (۱۳۷۸). دیوان، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی ...
  • نظامی، جمال الدین الیاس. (۱۳۷۸). کلیات (مطابق با نسخه وحید ...
  • نهج البلاغه. (۱۳۷۹). ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: علمی و ...
  • واعظ کاشفی سبزواری، مولانا حسین. (۱۳۵۰). فتوت نامه سلطانی، به ...
  • ورجاوند، پرویز. (۱۳۷۹). «ذوالفقار»، دایرۃ المعارف تشیع، همان، ج ۸، ...
  • هدایت، صادق. (۱۳۸۵). فرهنگ عامیانه مردم ایران، گرد آورنده جهانگیر ...
  • هفت لشکر (طومار جامع نقالان). (۱۳۷۷). تصحیح مهران افشاری- مهدی ...
  • همدانی، رفیع الدین اسحاق بن محمد. (۱۳۷۷). سیرت رسول الله، ...
  • هومر. (۱۳۷۰). ایلیاد، ترجمه سعید نفیسی، تهران: علمی و فرهنگی، ...
  • یاحقی، محمدجعفر. (۱۳۸۶). فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ...
  • یشتها. (۱۳۷۷). تفسیر و تالیف ابراهیم پورداوود، تهران: اساطیر، چاپ ...
  • Calmard, Jean, (۲۰۰۲ ), ((Dul-Fagâr)), Encyclopaedia Iranica, edited by Ehsan ...
  • نمایش کامل مراجع