اهمیت بخشهای اصلی اقتصادی ایران از نظر ایجاد ارزش افزوده با استفاده از جدول داده- ستانده سال ۱۳۶۷

هدف این مقاله، بررسی اهمیت بخشهای اصلی اقتصادی ایران از نظر ایجاد ارزش افزوده در سال ۱۳۶۷ است. به علت وجود وابستگیهای متقابل بین بخشهای اقتصادی، اهمیت اقتصادی یک بخش فقط به سهم آن بخش در کل محصول ناخالص داخلی مربوط نمی شود. به بیان دیگر، نبود یک بخش، محصول ناخالص داخلی را به اندازه ارزش افزوده آن بخش کاهش نخواهد داد، بلکه به سبب وجود ارتباطات و پیوندهای متقابل بین بخشهای اقتصادی، ممکن است ارزش افزوده در بخشهای دیگر نیز به طور محسوسی کاهش یابد. بنابراین، اهمیت و معنادار بودن اقتصادی یک بخش نشان می دهد که وجود یک بخش چقدر ارزش افزوه را در خود بخش یا بخشهای دیگر ایجاد می کند. در این مقاله، آخرین جدول داده- ستانده موجود (۱۳۶۷) ابتدا به چهار بخش اصلی کشاورزی، نفت و گاز، صنایع و خدمات تجمیع کرده ایم. و سپس با استفاده از جدولهای داده- ستانده مزبور، اهمیت هر بخش از نظر ایجاد ارزش افزوده و در یکایک بخشهای اقتصادی اندازه گیری نموده ایم. نتایج تجربی به دست آمده، نشانگر این است که اگر چه دو بخش کشاورزی و صنایع در سال ۱۳۶۷ سهم مساوی در محصول ناخالص داخلی داشته اند، به علت اینکه ارتباطات متقابل بین بخش صنایع و معادن با دیگر بخشها، در مقایسه با بخش کشاورزی، بیشتر است، عملا بخش صنایع، سهم بیشتری نسبت به بخش کشاورزی در افزایش محصول ناخالص داخلی دارد. به سخن دیگر، فعالیت اقتصادی در بخش صنایع، تولید کل را در دیگر بخشها بیشتر از بخش کشاورزی تحریک می کند. از یافته های دیگر این مقاله، این است که بخش خدمات بیشتر از بخشهای دیگر از انبساط فعالیت (در بخشهای دیگر) سود می برد. یعنی از فرض کنیم که بخش کشاورزی یا صنایع یا نفت و گاز در اقتصاد وجود نداشته باشند، بیشترین ضربه (کاهش تولید) در مقایسه با بخشهای باقیمانده، به بخش خدمات وارد می آید، و بر عکس، اگر فعالیت تولیدی در بخشهای دیگر افزایش یابد، بیشترین منفعت را بخش خدمات، به صورت افزایش تولید خواهد برد. نتیجه دیگر اینکه بخش نفت و گاز از نظر روابط متقابل بین بخشی، کمترین اثر را بر بخشهای دیگر گذاشته و کمترین اثر را از آنها می پذیرد.