عرضه پول در اقتصاد ایران

در نظام پولی، عرضه پول، فرآیند پیچیده ای است و حاصل رفتارهای متقابل چهارگروه عوامل موثر بر آن، شامل بانک مرکزی، بانک های تجاری و تخصصی، سپرده گذاران، و دریافت کنندگان وام می باشد. در همه اقتصادهایی که استقلال نسبی سیاست های پولی از سیاست های مالی پذیرفته شده است، کنترل بانک مرکزی بر پایه پولی، اهرم اصلی مقامات پولی کشور برای تاثیرگذاری بر اقتصاد، حفظ ارزش پولی ملی، و حفظ ثبات اقتصادی داخلی و خارجی است. این بررسی، که دوره زمانی ۱۳۴۰-۱۳۷۶ را در برمی گیرد. نشان می دهد که در سال های پیش از انقلاب اسلامی، عمدتا سلطه نفت بر اقتصاد کشور، و در سال های پس از انقلاب، عمدتا سلطه سیاست های بودجه ای، مهم ترین اهرم تاثیرگذاری سیاست های پولی را از دسترس مقامات بانک مرکزی خارج کرده است. از آن جا که در نظام بانکداری کشور، هیچ گاه شبکه بانک های تجاری و تخصصی، از آزادی عمل چندانی برخوردار نبوده اند، بجز در دو مقطع زمانی کوتاه، نقش چشم گیری در فرآیند عرضه پول نداشته اند. در سال های اخیر، برآیند فعالیت های شبکه بانکی، در جهت کمک به گسترش فعالیت های تجاری و بازرگانی، و افزایش سرعت گردش پول بوده است. این بررسی، نشان می دهد که بخش خصوصی از راه واکنش به شرایط مختلف اقتصادی، و ایجاد تغییر در نسبت های سکه و اسکناس به سپرده های دیداری، و سپرده های سرمایه گذاری به سپرده های دیداری، در فرآیند عرضه پول ایفای نقش کرده اند.