وجه وجودی« شر» در آثار مانی: تبیین و سنجش
محل انتشار: مجله الهیات تطبیقی، دوره: 7، شماره: 16
سال انتشار: 1395
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 235
فایل این مقاله در 22 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_COTH-7-16_002
تاریخ نمایه سازی: 25 اردیبهشت 1400
چکیده مقاله:
از گذشته دور، حل و توجیه مسئله «شر» ازجمله پرسش های همیشگی و دشوار بشر در مسیر فهم هستی بوده است. سابقه و دیرینه این مسئله در عرصه دین و نیز ادبیات، نشانه نقش آن در جهان بینی بشر نسبت به ریشه های وجودی آن است و این یکی از دلایل مهم توجه ویژه سنت های کلامی فلسفی به این مسئله است. فیلسوفان و متالهین آگاه بوده اند که توجیه شر در زمینه باور و اعتقاد دینی کاری است سترگ؛ بنابراین تلاش آنان همواره موفقیت آمیز نبوده است. توجیه این مسئله گاهی به ثنویت و چندخدایی انجامیده و گاهی نیز عملا به بروز تعارضات نظری منجر شده است. از دیدگاه مانی - که برخاسته از برخی سنت های کهن دینی و آیینی ایران زمین است - شر (تاریکی)، داخل در سرشت موجودات زمینی و این جهانی است. آیین مذکور مدعی است در پی تحقیق کشف قوانین حاکم بر این هستی مرکب از خیر و شر و روند رهایی و تطهیر از آن است. اندیشه های مانی در برخی مذاهب کهن ایرانی و غیرایرانی، در پهنه هند و آفریقا و آسیای میانه تاثیر گذاشت. آگوستینوس سال ها معتقد بود دین مانی تنها تفسیر عقلانی پذیرفتنی از نحوه شکل گیری جهان است؛ زیرا منشا شر را به درستی تبیین کرده است. برخی شر را حاصل نقص و ضعف در اراده دانسته اند و برخی دیگر - ازجمله در بسیاری از سنت های فلسفی و کلامی عالم اسلام- شر را نتیجه فقدان کمال و غیبت خیر می دانند و برای آن اصالتی قائل نیستند. مسئله مهم در این نوشتار، تبیین وجه وجودی شر به طریقی است که در مذهب مانی تدارک شده است؛ نوعی حضور واقعی شر و در عین حال ضدیت آشکار آن با خیر در پهنه گیتی و نیز توجه به علل ثنویتی که از درون آثار مانی راه به بیرون باز می کند و بنا بر ادعا، در مراحلی بالاتر به وحدت و یگانگی می رسد. اگر صرف نظر از مبدایی که مانی برای واقعیت شر در نظر گرفته است، آن را در اثر درآمیختگی با خیر، مخلوقی زنده و یگانه با خیر ببینیم، نیازمند نگاهی پدیدارشناسانه به شر هستیم؛ آن هم از جنبه وجودی و نه از حیث عدمی آن؛ اما در اینکه این تصویر بتواند در برابر نقد عقلی و نظری تاب بیاورد یا خیر، نکته دیگری است که به اجمال تلاش شده است برخی از کاستی های این شیوه نقد و بررسی – که به دنبال تبیین شناختی شر در حوزه نظری است – ارائه شود.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
مژگان خلیلی
دانشجوی دکتری فلسفه غرب، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
حسین کلباسی اشتری
استاد گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :