بررسی تغییرات کیفیت بذر در طی نمو و رسیدگی بذر در هیبریدهای منوژرم چغندرقند

تسابقه و هدف: کیفیت بذر در چغندرقند مهمترین عامل تعیینکننده عملکرد ریشه است. بذرهایی که دارای درصد جوانهزنی کمتر و جوانهزنی آنها کند و غیریکنواخت باشد، بوتههای حاصل از آنها نیز رشد اولیه کندتری خواهند داشت. نتایج تحقیقات مختلف حاکی از آن است که زمان برداشت یکی از عوامل مهم تاثیر گذار بر کیفیت بذر چغندرقند میباشد. در برداشت زود هنگام چغندرقند، جوانهزنی و بنیه بذر پایین میباشد و برداشت دیر هنگام نیز به افزایش تلفات ناشی از ریزش بذر منجر میشود. با این وجود در هر تعداد مشخص روز بعد از اولین گل، ارقام ممکن است از نظر درصد جوانهزنی به طور قابلملاحظهای متفاوت باشند. همانند سایر گیاهان زراعی، تعیین زمان برداشت برای حصول بذرهایی با کیفیت بالا در چغندرقند الزامی است. بنابراین این تحقیق به منظور مطالعه تغییرات کیفیت بذر در طول نمو و رسیدگی بذر در پایههای مادری چغندرقند و تعیین مرحله ای از نمو که در آن، بذر دارای حداکثر کیفیت است، صورت گرفت.مواد و روشها: این تحقیق در سال ۱۳۹۲ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل (آلاروق) و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با۱۲ تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل پنج پایه مادری دیپلوئید نر عقیم سینگل کراس شامل ۴۳۶×۷۱۱۲، SB۳۶×۷۱۱۲، ۲۳۱×۲۶۱، SB۳۷×۲۸۸۷۴ و ۴۱۹×SB۳۶ بودند. هر کرت آزمایشی شامل هشت خط کاشت به طول شش متر با فاصله ۶۰ سانتی متر بود. بهطوریکه دو ردیف کناری بهعنوان والد پدری (اوتایپ) و شش ردیف وسطی به والدین نرعقیم اختصاص یافته بود. برای ارزیابی تغییرات کیفیت بذر در چغندرقند در مرحله گلدهی ۵ بوته از هر کرت علامت دار شدند و از ۵۰ درصد گلدهی تا پایان دوره رشد، از بذرهای در حال رشد با فواصل زمانی ۷-۵ روز برداشت شدند. بعد از برداشت بذر و محاسبه وزن تر، وزن خشک میوهها، آزمونهای جوانهزنی، تسریع پیری و هدایت الکتریکی انجام گرفتیافتهها: نتایج نشان داد که در بین پایههای مادری مختلف از نظر حداکثر وزن خشک بذر تفاوت وجود داشت و درجه روز رشد لازم برای رسیدن به حداکثر وزن خشک بعد از ۵۰ درصد گلدهی، در پایههای مادری ۷۱۱۲×SB۳۶ ، SB۳۷×۲۸۸۷۴، ۷۱۱۲×۴۳۶، ۴۱۹×SB۳۶ و ۲۶۱×۲۳۱ به ترتیب معادل ۵/۵۰۷، ۳/۵۶۳، ۳/۴۵۹، ۷/۴۹۹ و ۷/۴۹۲ درجه روز رشد بود. در این زمانها رطوبت بذر به ترتیب ۳/۵۲، ۸/۴۰، ۶/۵۲، ۴/۴۴ و ۵/۴۲ درصد بود. رسیدگی کیفی در پایههای مادری SB۳۷×۲۸۸۷۴ و ۲۶۱×۲۳۱ قبل از رسیدگی فیزیولوژیکی اتفاق افتاد ولی در پایههای مادری ۷۱۱۲×SB۳۶ ، ۷۱۱۲×۴۳۶ و ۴۱۹×SB۳۶ بعد از رسیدگی فیزیولوژیکی به حداکثر کیفیت (حداکثر جوانهزنی) رسیدند. نتیجهگیری: برای رسیدن به کیفیت بالا در بذر چغندرقند، باید عملیات برداشت پس از ۵۸۰-۴۸۰ درجه روز رشد بعد از ۵۰ درصد گلدهی انجام شود که در این زمان رطوبت بذر بین ۵۲-۴۰ درصد و رنگ قشر خارجی میوه قرمز است.