ارزیابی زمین آماری تغییرات مکانی برخی از ویژگی های خاک سطحی دشت ارسنجان

برای برنامه­ریزی، بهره برداری و مدیریت بهینه اراضی، شناخت پراکنش مکانی ویژگی­های خاک ضروری است. این پژوهش برای ارزیابی تغییرات مکانی ویژگی­های خاک در ۵۰۰۰ هکتار از اراضی دشت ارسنجان در استان فارس انجام گردید. بدین منظور، در ۱۸۵ نقطه مطالعاتی EC، pH، درصد اندازه ذرات، سدیم، پتاسیم و کربن آلی خاک در یک شبکه منظم ۵۰۰×۵۰۰ متر اندازه­گیری شد. برای این متغیرها با استفاده از نرم­افزارهای GS+ و ArcGIS بهترین مدل واریوگرامی از بین مدل­های خطی، نمایی، گوسی و کروی با بیشترین R۲ و کمترین خطا تعیین گردید. بهترین روش میان­یابی نیز از بین میان­یاب­های کریجینگ، کوکریجینگ و وزن دادن عکس فاصله برای تخمین داده در نقاط فاقد اطلاعات انتخاب شد. برای انتخاب بهترین روش میان­یابی، از روش ارزیابی متقاطع و آماره­های MAE، MBE، MSE و RMSE استفاده شد. نقشه پراکنش مکانی ویژگی­های خاک با بهترین روش درون­یاب تهیه گردید. نتایج نشان داد ویژگی­های خاک تغییرپذیری بالایی دارند. شوری خاک از ۴۴/۰ تا ۶/۱۱ دسی­زیمنس بر متر، رس خاک از ۴/۳ تا ۴۲ درصد، سیلت از ۸/۵ تا ۱/۹۳ درصد و شن از ۴/۲ تا ۷۹ درصد متغیربودند، و بافت خاک در منطقه دارای کلاس­های مختلف گرفت. بین ویژگی­های خاک همبستگی معنی­دار وجود داشت. بهترین مدل برای نیم­تغییرنمای منفرد مقادیر شوری خاک، pH و درصد رس مدل نمایی، برای درصد سیلت و شن مدل گوسی و برای کربن آلی خاک مدل کروی بود. مدل­های واریوگرامی ویژگی­های خاک در بیشتر موارد اثر قطعه­ای کوچک، همبستگی مکانی و ضریب تبیین بالا و مجموع مربعات خطا بسیار پایینی داشتند. گرچه پارامترهای نیم­تغییرنمای دوجانبه، مقادیر قابل قبولی داشت، ولی روش کریجینگ برای متغیرهای مختلف در مقایسه با روش­های وزن­دادن عکس فاصله و کوکریجینگ تقریبا نااریب و از ارجحیت بیشتری برخوردار بود. بهترین روش میان­یاب برای درصد سیلت روش وزن­دادن عکس فاصله و برای بقیه متغیرها بهترین میان­یاب کریجینگ بود. مقدار شوری و pH خاک از شمال به جنوب و مخصوصا جنوب غربی افزایش داشت. مقدار رس و کربن آلی خاک از نیمه غربی به سوی نیمه شرقی کاهش نشان  می­دهد. روند تغییرات سدیم و پتاسیم خاک تقریبا مشابه و تحت تاثیر کیفیت بد آب کاربردی از شمال به جنوب افزایش داشت که بیانگر تخریب خاک و موجب شور و سدیمه شدن خاک در قسمت جنوبی بود. این مشکل رو به گسترش بوده و در آینده تهدید جدی بر منابع آب و خاک­های دشت است.