مدل سازی واکنش کلزا به تنش های توامان شوری و کمبود نیتروژن

مدل سازی پاسخ گیاه به تنش های دوگانه شوری و کمبود نیتروژن در نواحی خشک و نیمه خشک برای تخمین عملکرد بهینه اهمیتی فراوان دارد. بدین منظور، دو مدل لیبیگ- اسپرینگل(LS) و میچرلیخ- بال(MB) که تنها برای مدل سازی پاسخ گیاه به عناصر غذایی پیشنهاد شده اند به گونه ای تعدیل یافتند که امکان بررسی اثر هم زمان نیتروژن و شوری فراهم آید. سپس، به منظور ارزیابی مدل های پیشنهادی در مورد پاسخ گیاه کلزا (Brassica napus L.) به تنش های توام شوری و نیتروژن، آزمایشی با سطوح مختلف شوری و نیتروژن طراحی گردید. تیمارهای شوری شامل ۵ سطح آب شور ( آب غیر شور، ۳، ۶، ۹، و ۱۲ دسی زیمنس بر متر) و تیمارهای نیتروژن شامل ۴ سطح (۰، ۷۵، ۱۵۰، و ۳۰۰ میلی گرم نیتروژن در کیلو گرم خاک به صورت نیترات آمونیوم) بود. نتایج نشان داد که هر دو مدل تعدیل یافته برآوردی مناسب از عملکرد دانه کلزا ارایه می نمایند. لیکن، برآورد مدل تعدیل یافته MB (۹۴/۰= ۲R) از مدل تعدیل یافته LS (۸۷/۰= ۲R) بهتر است. مقایسه آماره های خطای بیشینه، ریشه میانگین مربعات خطا، کارایی مدل، ‍‍ضریب تبیین و ضریب جرم باقی مانده دو مدل تعدیل یافته نشان داد که عملکرد نسبی دانه برآورد شده برای سطوح نیتروژن خاک، هم چنین شوری های آب آبیاری و اثرات متقابل شوری و نیتروژن، به وسیله مدل تعدیل یافته MB در مقایسه با مدل تعدیل یافته LS، نتایج رضایت بخش تری داشت. بنابراین، استفاده از مدل تعدیل یافته MB برای برآورد عملکرد نسبی دانه کلزا به هنگام وجود تنش های شوری و نیتروژن توصیه می شود. با استفاده از مدل تعدیل یافته LS نشان داده شد که حد آستانه کاهش عملکرد در شرایط شور برای سطوح مختلف کاربرد نیتروژن متفاوت است. به گونه ای که، تقریبا با کاربرد هر ۷۵ میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک، حد آستانه کاهش عملکرد در شرایط شور حدود ۴ دسی زیمنس بر متر کاهش می یابد. مصرف نیتروژن در شرایط شور سبب کاهش غلظت یون کلر در دانه کلزا گردید. هم چنین میزان جذب نیتروژن با افزایش تعرق گیاه افزایش یافت که می توان آن را به حرکت توده ای نیترات در خاک تا رسیدن به ریشه گیاه مرتبط دانست.