مقدمه ای بر دلایل بی ثباتی نرخ ارز در ایران (۱۳۹۱ -۱۳۸۹)

تلاطمات ارزی تاثیرات نامطلوبی بر عملکرد متغیرهای اقتصادی و کلیت ثبات اقتصاد بر جای می گذارد. عدم قطعیت در روند قیمت های نسبی، کوتاه شدن افق سرمایه گذاری ها، ایجاد اخلال در فرآیندهای تصمیم گیری و سلب توان برنامه ریزی در آینده و خدشه دار شدن اعتبار بانک مرکزی از تبعات تلاطمات ارزی است. در یک اقتصاد باز، نرخ ارز به دلیل ارتباط متقابل آن با سایر متغیرهای اقتصادی، متغیری کلیدی محسوب شده و از این رو توجه بسیاری از سیاست گذاران اقتصادی را به خود جلب کرده و در کانون توجه مطالعات تجربی قرار گرفته است. نرخ ارز به عنوان معیار ارزش برابری پول یک کشور در برابر پول کشورهای دیگر و منعکس کننده وضعیت اقتصادی آن کشور در مقایسه با شرایط اقتصادی سایر کشورهاست که سیاست های اقتصادی داخلی و خارجی و تحولات اقتصادی تاثیرات بسیاری بر آن می گذارند. در مقابل، نرخ ارز متغیری است که می تواند عملکرد اقتصاد و متغیرها را تحت تاثیر قرار بدهد. رشد اقتصادی از جمله مهم ترین متغیرهای اقتصادی است که نسبت به تحولات نرخ ارز واقعی حساسیت بسیاری را نشان می دهد. پس از فاصله گرفتن نرخ ارز بازار آزاد از نرخ رسمی ارز از اواسط ۱۳۸۹ تلاطمات به نسبت شدیدی در مقاطعی از سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ در بازار ارز کشور پدیدار گشت. مطالعه حاضر درصدد است تا بر اساس نسل اول مدل های بحران ارزی به توضیح دلایل و نحوه شکل گیری تلاطمات ارزی کشور از نیمه دوم ۱۳۸۹ و تداوم آن بپردازد. بر این اساس، تحریم های غرب علیه کشور عامل اصلی شکل گیری تلاطمات ارزی و ورود تقاضای سوداگری به بازار ارز و همچنین تشدید روزافزون آن از ناحیه نقدینگی های مضر انباشت شده طی سال های گذشته مهم ترین عامل تداوم آن بوده است. به علاوه، آنچه سبب شد تا تحریم های اقتصادی نظام ارزی کشور را به شدت متاثر سازد عدم شکل گیری نظام ارزی و بازار ارزی عمیق و کارا در اقتصاد ایران طی سال های گذشته بوده است.