تغییرات ساختاری جنگل های آمیخته دست کاشت پس از رهاسازی مدیریت جنگل

سابقه و هدف: ساختار توده عاملی کلیدی در رشد، عملکرد و چگونگی تغییر و تحولات در جنگل است و ارزیابی ساختار جنگل های دست کاشت می تواند نقش مهمی در بهبود جنگل کاری ها و اجرای به موقع تیمارهای جنگل شناسی در هر توده ایفا نماید. این پژوهش با هدف بررسی ویژگی های ساختاری جنگل های دست کاشت در پارک جنگلی صائب تبریزی شهر تبریز با گذشت ۲۵ سال از کاشت و رهاسازی مدیریت آن انجام گرفت. مواد و روش ها: در این بررسی پس از بررسی های میدانی اولیه، سه قطعه یک هکتاری انتخاب و بر اساس شاخص های کمی، ساختار هر قطعه نمونه بررسی شد. در هر قطعه نمونه، مشخصه های ساختاری توده (نوع گونه، قطر برابر سینه، ارتفاع درخت، ارتفاع و قطر تاج درختان) براساس برداشت کامل همه پایه های درختی و روش فاصله ای (مبتنی بر نزدیک ترین همسایه) اندازه گیری شد. به منظور بررسی تراکم درختان از شاخص فاصله تا نزدیک ترین همسایه ها، برای بررسی تنوع الگوی مکانی از دو شاخص زاویه یکنواخت و کلارک و اوانز، برای بررسی آمیختگی گونه ای از شاخص مینگلینگ، اختلاف ابعاد درختان از شاخص های تمایز قطری و ارتفاعی درختان و برای محاسبه تنوع درختی از شاخص ترکیبی تنوع ساختاری بهره گرفته شد. یافته ها: براساس نتایج، به طور متوسط تراکم درختان ۴۴۸ اصله در هکتار به دست آمد. در قطعه های نمونه مورد بررسی میانگین قطر برابر سینه ۹/۱۲ سانتی متر، میانگین ارتفاع درختان ۱/۵ متر و میانگین سطح مقطع برابر سینه ۰۱۳/۰ متر مربع در هکتار ثبت شد. بیش ترین فراوانی در بین گونه ها به ترتیب متعلق به گونه های کاج سیاه با ۴/۵۰ درصد و اقاقیا ۴/۳۲ درصد بود. نتایج نشان داد که میانگین فاصله تا نزدیک ترین همسایه ها ۳۶/۴ متر بود. نتایج حاصل از شاخص زاویه یکنواخت نشان از کپه ای بودن و شاخص کلارک و اوانز نشان دهنده ی الگوی منظم پراکنش مکانی درختان بود. براساس شاخص مینگلینگ، توده های موردبررسی از آمیختگی به نسبت متوسطی برخوردارند. نتایج شاخص های تمایز قطری و ارتفاعی درختان نشان داد اختلاف ابعاد درختان اندک بوده و سه قطعه نمونه همگن هستند. براساس شاخص ترکیبی تنوع ساختار، تنوع درختان در قطعه های نمونه موردبررسی کم بود. نتیجه گیری: در یک جمع بندی می توان بیان کرد که گذشت نزدیک به سه دهه از کاشت درختان در این پارک، جوامع درختی همگن بودن ساختار خود را حفظ کرده اند و هم چنین دارای آمیختگی متوسط هستند؛ بنابراین می توان اظهار داشت که در منطقه پژوهش توسعه ساختار جنگل به کندی صورت می گیرد. توصیه می شود به منظور افزایش پایداری زیستی، با عملیات پرورشی جنگل شناسانه، درختان به سمت افزایش آمیختگی و ناهمگن کردن ساختار هدایت شوند. نتایج این تحقیق می تواند توجیهاتی عینی بر اهمیت ایجاد آگاهانه راهبردهای جنگل شناسی در جنگل کاری های کشور به عنوان حلقه ای مفقوده در مدیریت جنگل کشور کمک کند.