مروری بر برنامه‌های آمادگی برای اقدامات در شرایط اضطراری در سدها

اخیراً مسئله مدیریت بحران و اقدامات لازم جهت آمادگی در برابر بحران‌های محتمل نظر مدیران و تصمیم گیرندگان را به خود جلب نموده است. یکی از این موارد، بحران در سدها و چگونگی مدیریت آن می‌باشد که با توجه به توسعه سدسازی در کشور ایران، از اهمیت بسزایی برخوردار است. با توجه به آنکه سدها حجم زیادی از آب را در مخزن خود ذخیره می‌نمایند، بالتبع از پتانسیل خطرزایی بالایی برخوردار بوده و لذا بروز هرگونه اشکال در سازه سد یا سیستم‌های بهره‌برداری آنها، می‌تواند منجر به یک فاجعه شود. اگرچه اصولاً سدها بگونه‌ای طراحی و احداث می‌گردند که در مدت بهره‌برداری خود دچار شکست نشوند، لیکن در برخی شرایط به دلایل گوناگون همچون مشکلات پیش‌بینی نشده سازه‌ای، نیروهای طبیعی، اشتباهات در بهره‌برداری، غفلت و یا خرابکاری، ممکن است در معرض آسیب قرار گیرند. در اینگونه موارد ضروری است مالک حقوقی سد یا بهره‌بردار بر اساس تدابیر و دستورالعمل‌های از پیش تعیین شده، سد را بگونه‌ای بهره‌برداری نماید که اولاً در صورت امکان از ایجاد شرایط بحرانی در سد جلوگیری بعمل آید و ثانیاً درصورت بروز بحران، با اعمال مدیریت و اتخاذ راهکارهای معین، خسارات مالی و تلفات جانی را به حداقل ممکن کاهش دهد. برای دستیابی به این مهم، در کشور‌های توسعه یافته، دستورالعمل‌هایی تحت عنوان "دستورالعمل اقدامات در شرایط اضطراری (EAP)" تهیه شده‌اند. این دستورالعمل‌ها شامل مواردی مانند راهکارهای پیش‌گیری و اقدامات لازم‌الاجرا در زمان وقوع شرایط اضطراری، مجموعه فعالیت‌های قابل انجام بعد از بحران و نیز مقوله آموزش می‌باشد. با توجه به نوپا بودن مبحث مدیریت بحران در ایران و بویژه در مورد سدها، لازم است مطالعه و برنامه‌ریزی در این زمینه صورت گیرد. در این راستا، مرور و بررسی راهکارها و برنامه‌های عملیاتی اقدامات اضطراری در زمان بحران در کشورهای مختلف می‌تواند در تسریع تدوین برنامه‌های عملیاتی مشابه در کشور مؤثر باشد.