مراتب معرفتی سیر و سلوک بنده از دیدگاه ابن عربی

مقاله حاضر پژوهشی توصیفی- تحلیلی به روش کتابخانه ای در موضوع مراتب سیر و سلوک معرفتی سالک از دیدگاه ابن عربی است. مسئله مورد بررسی در این نوشتار سطوح معرفتی انسان در مراتب هستی و ابزار مناسب او در کسب معرفت می باشد. از منظر ابن عربی سالک در مراتب سیر و سلوک بنا بر ظرفیت خود، سه گونه معرفت را نسبت به خداوند تجربه می کند. مرحله اول، شناختخداوند به صفات ثبوتی است که در این مرتبه زبان، به واسطه خیال در وصف خداوند به صفات گوناگون محدودیتی ندارد. با سلوک انسان به سطح معقولات، زبان با معرفت حاصل از عقل هر آن چه را به خداوند نسبت داده از او سلب می کند تا نهایتا به سلب سلب سخن می گوید. آن جا مقامی است که عقل دچار حیرت شده و هر آن چه را پیش از این برای خداوند اثبات و یا سلب کرده از اوسلب می کند. پس از آن سالک به وادی حیرت ناشی از شهود حق می رسد و نهایت حیرت در این وادی، فنای بنده و وصول به عالی ترین مرتبه معرفت؛ یعنی سکوت است. سکوت، حاصل شهود انوارالهی است که نور عقل را می سوزاند و بنده با فنای از خود معرفتی از نوع متفاوت تجربه می کند. تشبیه، تنزیه و سکوت، به ترتیب، سه مرتبه ای است که انسان در صعود به سمت خداشناسی آن را تجربه می کند. چنین رویکردی به سطوح معرفت متناسب با آیات قرآن است.