مسایا و خطرات اقتصادی قرارداد مجوز بهره برداری اجباری در حوزه صنعت داروسازی

در صورتی که دارنده حق اختراع بخواهد از حقوق انحصاری خود سوء استفاده نماید و سلامت، امنیت یا اقتصاد جامعه را بر هم زند، اصولا مقام عمومی قادر خواهد بود که مبادرت به اعطای مجوز بهره برداری به نیابت از وی نماید که چنین مجوزی را مجوز بهره برداری اجباری می نامند. به عبارتی دیگر مجوز اجباری، اجازه ای است که توسط یک نظام صالح ملی (دولت یا اداره ثبت اختراع) صادر و به هر شخص اعطاء می گردد تا از یک محصول یا فرایند ثبت شده بدون اجازه دارنده آن استفاده نماید. مبنای اصلی انعقاد قرارداد مجوز اجباری در حوزه داروسازی جلوگیری از سوء استفاده از حق و همچنین تامین منفعت عمومی می باشد. قواعد و کنوانسیون های بین المللی نیز اعم از کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس، کنوانسیون حمایت از آثار ادبی و هنری برن، موافقتنامه تریپس و معاهده رم و همچنین قوانین سایر کشورها صدور لیسانس اجباری را در حوزه پزشکی پذیرفته اند. به طور کلی مطابق قواعد این کنوانسیون ها در دو مورد صورت می گیرد: نخست در زمان سوء استفاده دارنده حق از حقوقی که به او تعلق گرفته است و دوم زمانی که منافع عمومی مانند دفاع ملی، اعمال ضد رقابتی، بهداشت عمومی، استفاده دولتی و ... اقتضا می کند. استفاده از قرارداد مجوز بهره برداری اجباری در صنعت داروسازی مزایای اقتصادی برای مجوز دهنده ومجوز گیرنده داشته که در این مقاله به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.