مطالعه مقایسه ای اثر کودهای شیمیایی و زیستی بر برخی صفات فیزیولوژی، بیوشیمیایی و عمکرد گیاه کینوا (Chenopodium Quinoa L.) در خاک شور و غیر شور

چکیده: کینوا با نام علمی Chenopodium quinoa Willd، گیاهی یکساله و با خاستگاه آمریکای لاتین است که با وجود ارزش غذایی بالا، در برابر طیف گسترده ای از تنش های غیر زیستی متحمل است و قابلیت رشد در زمین های حاشیه ای را دارد .مطالعات اندکی درباره تاثیر کاربرد توام کودهای زیستی بر عملکرد و ویژگی های فیزیولوژیک گیاه کینوا در شرایط تنش شوری صورت گرفته است. بنابراین، هدف از انجام این پژوهش مطالعه مقایسه ای دو مکانه تاثیر کاربرد کودهای زیستی و شیمیایی بر عملکرد و برخی ویژگی های فیزیولوژیک گیاه کینوا در خاک شور و غیر شور بوده است. مواد و روش ها: به منظور مقایسه و بررسی اثر خاک های شیرین (غیر شور) و شور بر عملکرد و برخی ویژگی های فیزیولوژی و بیوشیمیایی گیاه کینوا تحت تیمارهای ساده و تلفیقی کودهای شیمیایی و زیستی، پژوهشی به صورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو مزرعه مجزا در شمال شرق شهر اصفهان اجرا گردید. شوری در دو سطح، شامل خاک غیر شور (EC = ۲.۹۱ dS/m) و خاک شور (EC = ۶.۲ dS/m) به عنوان عامل اصلی و ترکیب کودهای زیستی در چهار سطح شاهد (بدون کود زیستی)، نیتروکسین، بیوفسفر و تلفیق نیتروکسین و بیوفسفر و کود های شیمیایی در دو سطح عدم کاربرد و کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی نیتروژن و فسفر به صورت فاکتوریل به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد و مقادیر کلروفیل کل، کاروتنوئیدها، کربوهیدرات کل، پروتئین محلول، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در کینوا تحت تیمارهای مذکور مورد بررسی و مطالعه قرار گرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد که هرچند شوری خاک موجب کاهش معنی دار صفات بیوشیمیایی کلروفیل کل، کربوهیدرات کل، پروتئین محلول و شاخص سطح برگ در تیمارهای کاربرد مجزای هر یک از کودهای زیستی مورد استفاده در پژوهش گردید، اما حداکثر مقادیر برای صفات ذکر شده در خاک شور و در شرایط کاربرد کودهای شیمیایی تحت تیمار تلفیقی کودهای زیستی نیتروکسین و بیوفسفر حاصل شد. این موضوع نشان می دهد که کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی و زیستی نیتروژن و فسفر نه تنها موجب تعدیل اثرات شوری خاک بر کینوا شده بلکه با افزایش ظرفیت فیزیولوژیک و بهبود فعالیت های بیولوژیک در گیاه کینوا باعث افزایش معنی دار صفات مورد بررسی شده اند. از طرفی میزان کاروتنوئیدهاس گیاه که به عنوان نوعی مکانسیم دفاعی در پاسخ به تنش اسمزی از طریق اتلاف انرژی نوری بالا و حذف اکسیژن های فعال، توان مقابله با وضعیت تنش را افزایش می دهند، در خاک شور حدود ۳ برابر بیشتر از خاک غیر شور بود. حداکثر عملکرد بیولوژیک در خاک غیر شور نیز تنها حدود ۱۰ درصد بیشتر از خاک شور بود. این نتایج در مجموع نشان دهنده مقاومت بالای گیاه کینوا به شرایط تنش شدید اسمزی است. نتیجه گیری: نتایج در مجموع نشان داد که با وجود شوری خاک گیاه کینوا نه تنها توانست دوره رشد خود را کامل کند و بذر تولید نماید، بلکه تحت تیمار کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی و زیستی حداکثر عملکرد دانه کینوا در خاک غیر شور تنها حدود ۱۲ درصد از خاک شور بیشتر بود. این موضوع نشانگر مقاومت بالای کینوا به شرایط تنش شوری است. بنابراین، گیاه کینوا به عنوان یک گیاه امیدبخش با پتانسیل عملکرد بالا که هم از نظر زراعی در خاک شور عملکرد مناسبی داشته و هم محصول تولیدی آن از کیفیت بالایی برخورداراست، برای کشت در مناطق با حاصلخیزی کم و دارای شرایط تنش قابل توصیه است. همچنین استفاده از کودهای زیستی، به عنوان تامین کننده و تسیهیل کننده بخشی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را می توان، به عنوان راهکاری کاربردی جهت کاهش اثرات تنش های محیطی و مصرف بهینه و متعادل کودهای شیمیایی در زراعت کینوا در راستای دستیابی به اهداف کشاورزی پایدار معرفی کرد