مدیریت کود نیتروژن تحت تاثیر تنش گرما در دوره گرده افشانی کینوا

سابقه و هدف: کینوا (Chenopodium quinoa) گیاه هالوفیت اختیاری می باشد که برای کشت در اراضی شور نیز مورد توجه قرارگرفته است. اگر چه بیشتری مطالعات نیاز غذایی کینوا بر مدیریت مصرف نیتروژن متمرکز است ولی شرایط اقلیمی و تولید ارگانیک این گیاه در کشورهای مبداء مانند بولیوی و پرو، باعث شده گیاه از بقایای کود محصول قبلی استفاده کرده مدیریت مصرف کود اوره و سایر عناصر پرمصرف و کم مصرف کمتر مورد بررسی قرار گیرد (۱۹). در این شرایط مصرف بهینه کود خصوصا کودهای نیتروژنی به منظور جلوگیری از ورس، امکان برداشت مکانیزه و افزایش عملکرد اهمیت زیادی دارد. شرایط اقلیمی تاثیر بسیار زیادی در عملکرد کینوا دارد. مهمترین تنش در فلات مرکزی علاوه بر شوری، تنش گرما در دوره گرده افشانی و پرشدن دانه است که موجب کاهش شدید عملکرد می-شود (۲۱). هدف از این آزمایش مدیریت بهینه کود نیتروژن در شرایط متغییر محیطی است. مواد و روش ها: به منظور بررسی تعیین نیاز کودی کینوا در شرایط نرمال و تنش گرما در دوره گرده افشانی آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات شوری صدوق یزد انجام شد. ترکیبات تیماری شامل ۹ تیمار با مقادیر مختلف نیتروژن ( ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ کیلوگرم اوره در هکتار) و تقسیط (دو تقسیط هنگام کشت و اوایل غنچه دهی و سه تقسیط هنگام کاشت، اوایل غنچه دهی و اوایل گلدهی) بعلاوه یک تیمار شاهد بدون مصرف کود در سه تکرار بود. کشت کینوا رقم تیتیکاکا در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۹۶ و ۱۶ مرداد ۱۳۹۷ انجام گردید. شوری آب آبیاری بعد از کشت dS/m ۸ و سپس هر دو هفته یکبار با آب شوری dS/m ۱۴ آبیاری شد. بعد از برداشت عملکرد و اجزای عملکرد و درصد نیتروژن دانه اندازه گیری شد. میزان کارایی مصرف نیتروژن، سودمندی جزئی، بازیافت نیتروژن مصرفی و میزان درجه روز رشد مورد نیاز هر مرحله رشدی محاسبه گردید. تجزیه داده ها در هر سال به دلیل معنی دار بودن آزمون بارتلت بطور جداگانه با نرام افزار SAS v۹.۱ انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که سطح کاربرد تیمار کودی بر عملکرد و زیست توده تولیدی تاثیر معنی دار داشت. در سال اول بیشترین عملکرد دانه در سطح کود ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار با عملکرد ۲ تن در هکتار بدست آمد. در سطوح پایان کودی کارایی جذب و میزان بازیافت نیتروژن مصرفی بیشتر بود و تیمارهای سه تقسیط بهتر از دو تقسیط بود. در سطوح بالای کود تاثیر تقسیط کمتر از سطوح پایین تر کود بود. میزان برداشت نیتروژن در دسترس در تیمار شاهد ۸/۲ و در تیمار ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار ۳/۶ گرم در متر مربع بود. بیشترین کارایی بازیافت در تیمار ۵۰ کیلوگرم و ۳ تقسیط مشاهده شد. درصد نیتروژن دانه در شاهد بطورمعنی داری کمتر از تیمارهای کودی بود و بین تیمارهای کودی اختلاف معنی دار مشاهده نشد که نشان دهنده توانایی گیاه در کارایی بازیافت نیتروژن به دانه و حفظ درصد پروتئین در سیستم های کم نهاده تحت تنش شوری است. در سال دوم تنش گرما در دوره گرده افشانی موجب شد عملکرد دانه و میزان برداشت نیتروژن به ترتیب ۶۲ و ۵۹ درصد کاهش یابد. تاثیر تنش گرمایی در دوره گرده افشانی کینوا موجب کاهش کارایی استفاده از کود و کاهش شدید عملکرد شد ولی بر درصد نیتروژن دانه و وزن هزار دانه تاثیری نداشت. نتیجه گیری: نیاز کودی، کارایی استفاده از کود و بازیافت نیتروژن دانه کینوا تحت تاثیر شرایط اقلیمی مختلف تغییر کرد، گرچه درصد نیتروژن تجمع یافته در دانه تغییر معنی داری نداشت، بنابراین نیاز است جهت رسیدن به نتیجه مطلوب مدیریت کودی در شرایط اقلیمی و خاکی متفاوت تعیین شود.